راسخون
منظور از راسخون در علم، کسانى هستند که در علم و دانش، ثابت قدم و صاحب نظرند.
محتویات
مصادیق راسخون در علم
در قرآن مجید در دو مورد، تعبیر «راسخون در علم» بکار رفته است، یکى در آیه 7 سوره آل عمران و دیگری در سوره نساء آیه 162.
همان طور که از معناى لغوى این کلمه استفاده مى‌شود منظور از آن، کسانى هستند که در علم و دانش ثابت قدم و صاحب نظرند. بنابراین مفهوم این کلمه وسیع است که همه دانشمندان و متفکران را دربرمى‌گیرد ولى در میان آنها افراد ممتازى هستند که درخشندگى خاصى دارند. طبعاً در درجه اول در میان مصادیق این کلمه قرار گرفته‌اند. هنگامى که این تعبیر ذکر مى‌شود قبل از همه نظرها متوجه آنان مى‌شود.
اگر مشاهده کنیم در روایات متعددى «راسخون در علم» به پیامبر و ائمه تفسیر شده است زیرا غالب آیات و کلمات قرآن، مفاهیم وسیعى دارند که در میان مصادیق آن افراد نمونه و فوق العاده‌اى دیده مى‌شود که گاهى در تفسیر آنها، تنها از آنان نام مى‌برند.
در اصول کافى از امام باقر یا امام صادق علیهم السلام نقل شده است: «پیامبر خدا بزرگ‌ترین راسخان در علم بود. تمام آنچه را خداوند بر او نازل کرده بود، از تأویل و تنزیل قرآن مى‌دانست. خداوند هرگز چیزى بر او نازل نکرد که تأویل آن را به او تعلیم نکند. او و اوصیاى وى همه این ها را مى‌دانستند».[۱]
مشخصات و شرائط راسخون
ابوالفتوح رازی درباره صفات و مشخصات راسخون در علم چنین مینویسد: مشخصات و شرائط راسخون در علم چهار چیز است.
- تقوی
- تواضع
- زهد
- جهاد
و این چهار شرط از سیرت معصومان است و خود قرآن نیز میفرماید: «إِنَّهُ لَقُرْآنٌ كَرِيمٌ*فِي كِتَابٍ مَكْنُونٍ» (78) «لَا يَمَسُّهُ إِلَّا الْمُطَهَّرُونَ»:[۲] مقصود از مسّ کردن مطهرین در این آیه مبارکه فهم و علم قرآن است.[۳] یعنی فقط بندگان پاک و شریف خداوند قرآن را ادراک می کنند و در آیه دیگر نیز مطهرین را خاندان نبوت و اهل بیت عصمت و طهارت معرفی فرموده اند، چنانکه میفرماید: «إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا»:[۴] و طهارت نفس در مقام اعتقاد و اراده جز رسوخ در علم چیزی دیگری نیست.[۵]
اعتقاد اهل سنت در مورد راسخون در علم
اکثر اهل سنت معتقدند که علم متشابهات مانند وقوع روز رستاخیز و معانی حروف مقطعه در انحصار خدا است و کسی جز خدا به آن آگاهی ندارد و این ها کسانی هستند که در آیه مذکور کلمه الرّاسخون را معطوف به لفظ جلاله اللّه نمی‌دانند و می گویند و او الراسخون فی العلم استیناف است نه ربط.
سیوطی و مالک و جبائی و میبدی نیز این عقیده را پذیرفته اند و میگویند: متشابهات آن است که جز خدا کسی به آن آگاهی ندارد ولی عده ای از مفسرین مانند مجاهد و ربیع و محمّد بن جعفر بن زبیر و عبداللّه عباس عقیده دارند که کلمه الراسخون معطوف بلفظ جلاله اللّه است و آنها هم بعلم تأویل آگاهند زیرا در غیر این صورت روشنی و صراحت قرآن از بین می‌رود.
محمّد عبده در تفسیرش می نویسد: این کار عبثی است که خدا قرآن را نازل کند و علم آن را مخصوص بخود سازد و حتی پیامبر نیز از آن آگاهی نداشته باشد و سپس میگوید خداوند متعال مردم را در آیه مبارکه: «أَفَلَا يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ.[۶] به تدبر در قرآن امر فرموده[۷] و در آیه شریفه: «كِتَابٌ فُصِّلَتْ آيَاتُهُ قُرْآنًا عَرَبِيًّا لِقَوْمٍ يَعْلَمُونَ »: [۸]آن را کتاب روشن معرفی نموده است و این خود دلیل است بر این که غیر از خدا راسخان در علم نیز می توانند به آیات قرآن که به زبان فصیح عربی نازل گردیده، پی ببرند.
پانویس
- ↑ اصول کافى، ج1 ، ص213 ، بَابُ أَنَّ الرَّاسِخِینَ فِی الْعِلْمِ هُمُ الْأَئِمَّةُ علیهم السلام.
- ↑ آیه 79 سوره واقعه.
- ↑ أنوار العرفان فی تفسیر القرآن، ج5، ص116.
- ↑ آیه 4 سوره سجده.
- ↑ أنوار العرفان فی تفسیر القرآن، ج5، ص117.
- ↑ آیه 82 سوره نساء.
- ↑ أنوار العرفان فی تفسیر القرآن، ج5، ص115.
- ↑ آیه 3 سوره فصلت.
منابع
- مصداق راسخون در علم، 1390/2/15، پایگاه اطلاع رسانی حوزه، بازیابی: 28 دی ماه 1392.
- راسخون در علم چه کسانی هستند؟ مرکز ملی پاسخ گویی به سوالات دینی بازیابی: 28 دی ماه 1392.
