تفسیر موضوعی
'تفسیر موضوعی' یکی از انواع تفسیر قرآن است که به شکلی غیرترتیبی قرآن را تفسیر می‌کند.
در این شیوه تفسیری، آیات مختلفی که درباره یک موضوع در سراسر قرآن‌مجید در حوادث و مناسبت‌های گوناگون نازل شده است، جمع آوری و جمع بندی و از مجموع آن‌ها نظر قرآن درباره آن موضوع و ابعاد آن روشن می‌شود. در این روش دیدگاه قرآن درباره موضوعی خاص با استفاده از مجموع آیات مرتبط تبیین می شود .
محتویات
اقسام تفسیر موضوعی
1. تفسیر کلمه‌ای از کلمات قرآن و بررسی آیاتی که آن کلمه در آن‌ها به کار رفته است؛ مانند: بررسی کلمه 'حق' یا کلمه 'ولاء'؛
2. بررسی موضوعی خاص در یک سوره؛ مثلاً بررسی 'خداشناسی' در سوره حمد؛
3. بررسی یک موضوع خاص در کل قرآن؛ یعنی آیاتی جمع و تفسیر شود که به یک موضوع خاص در قالب بیانات مختلف پرداخته‌اند؛ مانند: بررسی آیات 'جهاد' یا 'معاد' یا 'اخلاق' در قرآن. شاید قسم سوم مشهورترین روش در تفسیر موضوعی باشد. درباره تاریخچه تفسیر موضوعی باید گفت که گرچه این تفسیر ریشه در زمان رسول اکرم (ص) دارد، اما اصطلاح 'تفسیر موضوعی' در قرن چهاردهم هجری پدید آمده است.
وابستگی تفسیر موضوعی به تفسیر ترتیبی
تفسير موضوعي با وجود مزيت در كشف ديدگاه هاي قرآن كريم، هرگز ما را از تفسير ترتيبي بي نياز نمي كند. تفسير موضوعي در مراحل ذيل به تفسير ترتيبي نيازمند است:
- در مرحله مسئله يابي
- در مرحله جست وجوي آيات
- در مرحله به دست آوردن مدلول مجموع آيات
فواید تفسیر موضوعی
1. رفع ابهام‌هایی که در بدو نظر در بعضی از آیات به چشم می‌خورد؛ مانند: متشابهات قرآن؛
2. آگاهی از ویژگی‌ها، علل و نتایج موضوعات و مسائل مختلف مطرح در قرآن؛
3. به دست آوردن یک تفسیر جامع درباره موضوعاتی مانند توحید، معاد، عبادات، جهاد و حکومت اسلامی؛
4. به‌دست آوردن اسرار و پیام‌های تازه قرآن با انضمام آیات به یکدیگر.
منابع
- تفسیر موضوعی، ویکی علوم اسلامی تاریخ بازیابی : 23 تیر 1392 .
- ماهيت تفسير موضوعي، مصطفي كريمي، قرآن شناخت ، سال سوم، شماره دوم، پياپی 6، پاييز و زمستان 1389، صص 105 ـ 130، در دسترس درسامانه نشریات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، تاریخ بازیابی : 23 تیر 1392 .
پیوند های مفید
- تفسير موضوعی در گفت‌وگو با آيت‌اللّه محمّدتقی مصباح یزدی، تهیه و تنظیم از محمدحسین ذوالفقاری، نشریه معرفت، شماره 136، فروردین 1388. در دسترس در سامانه نشریات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، تاریخ بازیابی : 23 تیر 1392 .
- مجموعه مقالات با موضوع تفسیر موضوعی، دانشنامه موضوعی قرآن
