تجرد نفس ناطقه
در قرآن ایات بسیاری است در بیان تجرد نفس ناطقه و از ان جمله کلام خداست که میگوید و نفخت فیه من روحی و ازروح خود در او دمیدم –سوره ص ایه 72و کلام اوست در باره عیسی علیه السلام که میگوید و کلمته القاها الی مریم و روح منه و کلمه اوست که در مریم القاکرد و روح اوست – نسا 171 زیرا مقصود از روح در هردو ایه همان نفس ناطقه است و در هر دو ایه روح را به خود نسبت میدهدواین نسبت ناشی از شارفت و فضیلت جوهر نفس ناطقه است و تجرد اوست از عالم اجرام و نیز از جمله ایات دال بر تجرد نفس ناطقه ایه شریقه ثم انشانا خاقا اخر فتبارک الله احسن الخالقین پس از ان خلقتی دیگر انشا نمودیم افرین بر قدر کامل بهترین افریننده سوره مومنون ایه 14است که در این ایه نقس را مخلوقی انشایی و ابداعی و جوهر ی جدا و مغایر با سایر جواهر جسمانی معرفی تموده و با ایجاد ان خویشتن را احسن الخالقین دانسته است زیرا نفس عجیب ترین مخلوق و شگفت انگیزترین موجودی است در عالم افرینش و نیز از جمله ایات شریفه سبحان الذی خلق الازواج کلها مما تنبت الارض و من انفسهم و مما لایعلمون منزه است کسی که ممکنات عالم را جفت افرید چه از تباتات و چه لز نفوس و دیگر مخلوقات که شما بدان اگاه نیستید یس ایه 36که در این ایه ذات مقدس پروردگار را میستاید به ینکه او کلیه ازواج یعنی نرها و ماده ها را از انچه که از زمین میروید از گیاهان و نباتات و معدنیات و همچنین از نوع و عنصر انها ککه کاملاکه مثل و مانند انهایند وهم چنین از جوهر و عنصری که ار ذات و حقیقت ان علم و اطلاعی نیست و شناخت دات و گوهر اندرحیطه علمو قدرت انان نیست افریده است و نیز از جمله ایات ایه شریفه الیه یصعد الکلم الطیب و العمل الصالح یرفعه کلمات پاک به سوی خدا بالا میروند و و عمل نیک خالص ان را بالا میبرد سوره فاطر ایه 10 میبابشد که در این ایه از نفس به کلمه تعببیر کرده است زیرا کلمه به چیز ی گویند که حاکی از باطن و ضمیر گوینده است و نفس به علت عظمت و جامعیت مقامات گوناگون یگانه موجودی است در این عالم که از هر جهت حاکی از وجود و قدرت تام و کامل پروردگارا و نمونه بارزی است از ذات مقدس او .و از جمله اسات شریفه لقد خلقنا الانسان فی احسن تقویم ما افریدیم انسان را در نیکوترین و استوارترین صورت - سوره تین ایه 14است مه خلقت انسان را هم از نظر صورت و ظاهر زیبا و فریبنده و اعضا وجوارح حیرت انگیز و هم از نظر باطن حقیقت او که نفس او و متحد با بدن او شریف ترین عناصر موجود در این جهان است زیباترین خلقت یادنموده
است و از ان جمله ایه شریفه یا ایتهاالنفس المطمئنه ارجعی الی ربک راضیه مرضیه ای نفس مطمئنه خشنود و خرسند به سود پروردگارت باز گرد سوره فجر ایه 28است زیرا که رجوع نفس و بازگشت ان به سود خدا دلیل بر سابقه وجود اوست و اما از احادیث معروف و مشهور داز راین باب یکی سخن پیامبر اکرم که می فرماید من عرف نفسه فقد عرف ربه هرکس نفس خویش را شناخت خدای خویش را شناخته زیرا نفس ایت وعظماومثل اعلای خدا است دیگری حدیث معروف و مشهور از قول پیغمبر اکرم که میفرماید اعرفکم بربه اعرفکم بنفسه داناترین شما به خدای خویش داناترین شما به نفس خویش است دیگر ی حدیث من رانی فقد رای الحق هرکس من را ببیند به تحقق خدا را دیده است زیرا نفس پیامبر اکرم مظهر اکمل و مرات ذات و صفات الهی است دیگری حدیث انا النذیر العریان و لفظ عریان در این حدیث اشاره به مقام مرتبه تجرد کامل نفس مقدس اوست دیگر ی حدیث منقول از ان حضر ت که می فرمایند ابیت عند ربی یطعمنی و یسقپینی در نزد پرورردگار خود میروم و ساعاتی درمهمانسرای قدس و محفل انس حضرت الوهیت بسر میبرم و او مرا اطعام میکند و به من اب میدهد و مسلم است که مقصود طعام و شراب جسمانی نیست بلکه طعام و شراب روحانی و تجلیات و اشراقات وارد بر نفس مقدس اوست که لذت ان به هیچ وجه قابل مقایسه با لذت و شراب جسمانی نیست پس این اخبار و احادیث از جمله دلایلی است مشعر به شرف و تقرب ان به ساحت قدس والوهیت پس از نیل به م تبه کمال و نیز از حضرت عیسی علیه السلام که با نورفروغ و جلوه های فروزنده از سرادق ملکوت مرتبط و متصل بوده است میفرماید لایصعد الی السمائ الا من نزل منها صعود به اسمان نمیکند مگر ان که ا ز اسمان امده است و این کلام کاملا ناظر به تجرد نفس ناطقه .و سبقت و جود عقلانی او بر وجود اجرام و اجسام است زیراصعود کننده به عالم علوی جسم و جسمانی نیست بلکه موجودی است روحانی و مجرد از علایق جسم و جسمانی و شایسته مجالست و موانست با سکان عالم علوی و نیز میفرماید لن یلج ملکوت السماوات من لم وان یولد مرتین هرگز داخل در ملکوت سماوات نمیشود کسی که دو مرتبه تولد نیافته مقصود ان حضرت ازدو تولد یکی تولد از شکم مادر است که مربوط به بدن و مختص به اوست و دیگری تولد از این عالم و رهایی مادی و لوازم جسم جسمانی است که مربوط به نفس و ویزه اوست و تولد اول برای همه کس است و تولد دوم خاص اهل سعادت و پیروان حق و حقیقت است
منبع
گزیده ای از شواهد الربوبیه
