القواعد و الفوائد فی الفقه و الأصول و العربیة (کتاب)
کتابی است از اب‍ی ع‍ب‍دالله محمد بن م‍ك‍ی ال‍ع‍ام‍ل‍ی (معروف به شهید اول) با موضوع اصول فقه
معرفی اجمالی کتاب
قواعد و فوائد مانند دائره المعارفی در بردارنده قواعد اصولی، لغوی، نحوی و... افزون برقواعد فقهی و صد فایده است.
گویا پی‌ریزی تألیف و تدوین در زمینه«قواعد فقهی»در میان فقهای امامیه یا شهید اول آغاز گردیده است.شهید اول شیخ ابو عبد الله محمد بن مکی عاملی(734-786 ه ق) با تألیف«القواعد و الفوائد»به این مهمّ دست یافت. شهید اول کتاب خویش را چنین توصیف می‌کند:
«فممّا صنّفته کتاب القواعد و الفوائد مختصر یشتمل علی ضابط کلیّة، اصولیّة و فرعیّة تستنبط منها الاحکام الشّرعیة لم یعمل الاصحاب مثله.» یکی از مصنفات من کتاب قواعد و فوائد است.کتابی است مختصر مشتمل بر ضوابط کلی، اصولی و فقهی که احکام شرعی از آن به دست می‌آید و در میان اصحاب امامیه کتابی همانند آن تألیف نشده است. كتاب قواعد شهید به علت نظم و سبك نگارش خاصى كه دارد، پس از نگارش بسیار زود مورد توجه مجامع علمى و فرهنگى شیعه امامیه قرار گرفت و به عنوان كتاب درسى حوزه‌هاى علمیه برگزیده شد. محققان و فقیهان، حواشى و تعلیقات گوناگونى در تبیین و تشریح آن به رشته تحریر درآوردند. این كتاب گرچه حاوى قواعد فقهى است، گاه به قواعد اصولى و ادبى نیز پرداخته است و در مجموع مشتمل است بر حدود 303 قاعده و صد فایده. گویا این كتاب اولین اثر عالمان شیعه در موضوع قواعد فقهى است؛ هر چند پیش از شهید اول، فقیهان امامیه در لابه‌لاى كتاب‌هاى فقهى و اصولى خود و گاه در مدخل كتاب‌ها به ذكر قواعد كلى مى‌پرداخته‌اند.
ترجمه، شرح ، تعلیقات و ... بر کتاب
«قواعد»شهید اول با اقبال فقیهان و اندیشه‌وران حوزوی مواجه گشت و از این‌رو، در آستانه آن ترتیب، تهذیب، حواشی و شروح گونه‌گونی پدید آمد.از آن جمله یادکردنی است: مصابیح الظلام فی شرح قواعد الاحکام(از سید مهدی مازندرانی)، نضد القواعد الفقهیه علی مذهب الامامیه(از فاضل مقداد بن عبد الله سیوری حلی)، تمهید القواعد الاصولیة و العربیة لتفریع فوائد الاحکائم الشرعیه(از زین الدین جبل عاملی، شهید ثانی).
وضعیت نشر
چاپ اول کتاب«القواعد و الفوائد»در سال 1270 ه ق و چاپ دوم آن با حواشی شیخ محمد حرقوشی و حواشی سید محمد عصار در سال 1308 ه ق و چاپ دیگر آن از سوی مکتبه داوری قم انجام گردید.
منابع
شوشتری، هادی. "معرفی کتاب قواعد فقهیه" . پرتال جامع علوم انسانی.(1 خرداد 1391)
