زیانکاران در حماسه کربلا

کربلا، صحنه ظهور چهره هایی با نگرش ها، عملکردها و فرجام های گوناگون است؛ «زیانکاران» و در مقابل آن «ره یافتگان»، دو طیف نمادین جامعه آن عصر بودند که با وجود نقطه های مشترک، رفتار مختلفی را در آن حادثه از خود نشان دادند.

ره یافتگان

ره یافتگان، با پیشینه ای نه چندان مثبت و گاه منفی، ضمن شکستن زنجیرهای شیفتگی دنیا، دعوت امام زمان خود را لبیک گفته و در رکاب آن سالار نیک بختان، زندگی خویش را با میمنت و مبارکی پیوند دادند. زهیر بن قین، حر بن یزید، حارث بن امرءالقیس، نعمان و حلاس بن عمرو، بکر بن حی، عمرو بن ضبیعه و... در زمره این گروه اند که در برزخِ ماندن و رفتن، رفتن به سمت شهادت را پذیرا شدند.

جاماندگان و زیانکاران

از جمله افرادی که به دلایل مختلف مانند کهولت سن و غیره از قافله عاشورا جاماندند، عبیدالله بن عباس، فرزدق، محمد بن حنفیه، مسور بن مخزمه، ابوبکر مخزومی، عبدالله بن جعفر، عبدالله بن عباس، راهب قریش هستند.

مسور بن مخزمه از کسانی بود که در مکه، پس از آگاهی از عزم سیدالشهدا علیه السلام بر حرکت به سوی کوفه، نامه ‌ای به امام نوشت و از او خواست که فریب نامه ‌های عراقیان را نخورد. خودش نیز با یزید بیعت نکرده بود. امام پس از خواندن نامه اش، برای او دعای خیر کرد و عواطفش را ستود. وی مردی اهل فضل و دیانت بود و از رسول خدا صلی الله علیه و آله روایت می‌کرد. دو سال‌ پس از هجرت به دنیا آمده بود تا زمان مرگ عثمان در مدینه بود. سپس ساکن مکه شد در حادثه محاصره و سنگباران مکه، در سال ۶۴ هجری در حال نماز در حجر اسماعیل کشته‌ شد. او هنگام مرگ، شصت و دو سال داشت.

از دیگر سو، «زیانکاران» قرار داشتند؛ همانان که همای سعادت بر بام زندگیشان نشست تا مرکب عروج ایشان به سوی رضوان باشد، اما مستی رفاه طلبی، دنیاپرستی، مرگ گریزی، قدرت خواهی و عوام زدگی، عقل و تفکر را از آنان ربود و هر یک با بهره گیری از موقعیت خاص خود دست رد به بخت زرین خویش زده و دعوت امام را اجابت نکردند.

آری! دنیا، گاه سکوی پرش سبک بالان به سوی ملکوت و گاه مرتعی زیبا و دلفریب برای دنیاطلبان ظاهربین است: «زُیّن للناس حبّ الشهوات من النساء والبنین والقناطیر المقنطرة من الذهب والفضة والخیل المسومة والانعام والحرث ذلک متاع الحیوة الدنیا والله عنده حسن المآب». محبت امور مادی، از زنان و فرزندان و اموال هنگفت از طلا و نقره و اسب های ممتاز و چهارپایان و زراعت، در نظر مردم جلوه داده شده است؛ (تا در پرتو آن، آزمایش و تربیت شوند ولی) اینها (در صورتی که هدف نهایی آدمی را تشکیل دهند،) سرمایه زندگی پست (مادی) است و سرانجام نیک (و زندگی والا و جاویدان) نزد خداست.

در اینجا نام برخی از این زیانکاران ذکر می گردد: عبیدالله بن حر جعفی، عمرو بن قیس، مالک بن نضر ارحبی، ضحاک بن عبدالله مشرفی، عبدالله بن عمر.

منابع

• محمدباقر پورامینی، زیانکاران در حماسه کربلا، پایگاه اطلاع رسانی حوزه، بازیابی: ۲ آذرماه ۱۳۹۲.