امامزاده ابراهیم بن احمد قم
این بقعه، منسوب به «امامزاده ابراهیم بن احمد بن موسى» (علیه السلام) است که در مرکز شهر قم (بلوار شهیدان روحانی) و تقریبا در صد و پنجاه مترى آرامگاه منتسب به على بن جعفر (علیه السلام) قرار دارد.
در کتاب «تاریخ مذهبى قم» نوشته شده که "نزدیکی بقعه على بن جعفر (علیه السلام) در وسط یک باغ سه بقعه و در روبروى آن یک بقعه دیگر بنام شاهزاده ابراهیم وجود دارد که از نظر بناء و کتیبه و گچ برى جزو بناهاى نفیس و تاریخى است".
با تمام گفتارهاى فوق باید گفت که در مورد مدفون در این بقعه میان علماء انساب و رجال و مورخین، اختلاف است که به شرح زیر مى باشد.
در کتاب «تاریخ قم» سلسه نسب شریف این امامزاده را از گچبرى که با خط ثلث نوشته شده بود چنین مى آورد: "قد أمرت بعماره هذه الروضه الرفیعه والمرقد المنیعه المشهد المنور المقدس المعطر للامام المعصوم الطاهر ابى القاسم ابراهیم بن احمد بن موسى بن جعفر بن محمد بن على بن الحسین بن الامام المفترض الطاعه اسد الله الغالب ابى الحسن امیرالمؤمنین صلوت الله و سلامه علیه و علیهم اجمعین و...". یعنی اینکه امامزاده مدفون در این بقعه ابوالقاسم ابراهیم پسر احمد بن موسی(علیه السلام) معروف به «شاه چراغ» مى باشد.
و در کتاب «انوار المشعشعین» مسطور است که مدفون در بقعه نامبرده، ابراهیم بن حسن بن حسین بن حسن افطس بن على بن امام زین العابدین (علیه السلام) بوده مى باشد.
گرچه این معنى از جهت نام مدفون با لوح مزار و کاشى ها و کتیبه وفق می دهد، ولى از جهت نام پدر موافقت ندارد؛ زیرا بنا بگفته انوار المشعشعین مدفون در آن بقعه ابراهیم و از احفاد امام سجاد(علیه السلام) است، با اینکه در لوح مزار و کاشیها و گچبری ها نام ابراهیم بن احمد بن موسی (علیه السلام) ضبط شده است.
در نتیجه چون نمى توان بین لوح مزار و کاشیها و کتیبه با بیانات انوار المشعشعین و گفتار تاریخ قم و تواریخ دیگر توافق داد، ناچار باید دو طرف قضیه را بطورى اثبات یا نفى نمود که صاحب کتاب انوار المشعشعین خلاصه اظهار عقیده مى کند براینکه آنچه در لوح مزار و کاشیها و کتیبه بقعه نوشته شده غلط است و مدفون در آن بقعه، ابراهیم از احفاد حضرت موسى بن جعفر (علیه السلام) نیست، بلکه ابوالعباس احمد و از احفاد حضرت سجاد (علیه السلام) مى باشد که نسب او از قرار زیر است: امامزاده ابوالعباس احمد بن محمد بن حسین بن حسن بن حسین بن حسن افطس بن على بن امام زین العابدین (علیه السلام).
اما نظر علامه نسابه عباس فیض درکتاب خود (گنجینه آثار قم) چنین است که: از نظر تاریخى مسلم مى باشد که مدفون در این گنبد ابوالقاسم ابراهیم بن احمد بن امام موسى الکاظم (علیه السلام) است، زیرا در تاریخ قدیم قم از هجرتش بسوى قم خبر داده و در کتیبه کمربندى بقعه هم که در سال ۸۰۵ هـ.ق گچبرى شده است بنام و نسب وى تصریح گردیده است.
و در کتاب «انجم فروزان» هم قائل بر این شده است که به احتمال قوى ابوالعباس احمد در کنار امامزاده ابراهیم مدفون باشد و شدیدا نسبت به کسانیکه مدفن ابراهیم بن احمد بن محمد بن حسین بن حسن بن علی الاصغر ابن امام زین العابدین(علیه السلام) را بنا بگفته تاریخ قم مبنى بر اینکه مدفنش را نزدیک مشهد على بن حسن العریضى مجاورت نهر سعد می دانسته مقابله کرده است.
بنابراین تعیین گردید که فرزند شاهچراغ امامزاده ابراهیم در این بقعه همراه با ابوالعباس احمد نواده امام زین العابدین (علیه السلام) مدفون است.
اما در مورد تعداد فرزندان شاهچراغ به اتفاق علماء انساب و رجال و مورخین آن حضرت فرزند مذکور نداشتند و براى وى چند دختر نام برده اند. سؤالی اینجاست که چگونه براى امامزاده احمد (علیه السلام) فرزندى بنام ابراهیم در این شهر -بنا به قول صاحب تاریخ قم- وارد شده و بقعه اى هم دارا مى باشد، لذا بجهت اینکه مشکل حاصله بطریقى حل گردد، باید گفت که شاهزاده ابراهیم تنها فرزند ذکور احمد بن موسی(علیه السلام) را بلانسل تصور نموده اند که در جاى خود صحیح مى باشد. و از طرفى نظر آیت الله سید موسى زنجانى چنین است که براى جناب احمد بن موسی(علیه السلام) دو فرزند ذکور بوده و اعقابى از آنها موجود مى باشند، که متأسفانه علماء انساب خصوصا از قرن پنج به بعد، نوعا از ذکر آن غافل بوده اند.
در اینکه جناب ابوالقاسم ابراهیم بن احمد بن موسی(علیه السلام) در چه روز و سالى وفات یافته، مؤلف کتاب تاریخ قدیم قم متعرض آن نشده و هیچ مدرکى هم بر تاریخ تولد و وفات و یا شهادت وى در دست نیست.
بقعه امامزاده ابراهیم از آثار باستانى اصیل آراسته به گچبریهاى جالب و دست نخورده و به سبک قرن هشتم هجری، و برهنه از رواق و بیوتات تابعه و از ابنیه تاریخى شهر قم به شمار مى آید.
منابع
