منتقلة الطالبية (کتاب)
معرفى اجمالى
«منتقلة الطالبية»، تأليف ابواسماعيل، ابراهيم بن ناصر بن طباطبا، به زبان عربى و در موضوع بيان شهرها و مواضعى است كه قبايل طالبيه در آنجاها وطن گزيده‌اند.
واژه «منتقله» را در عنوان «منتقلة الطالبية»، به دو صورت مى‌توان خواند:
1. به فتح لام: در اين صورت، مراد، مكان‌هايى است كه قبيله طالبيه به آنجاها منتقل شده‌اند و در آنها سكنى گزيده‌اند. وجه صحيح، همين است، چرا كه كتاب بر اساس نام شهرها ترتيب يافته است.
2. به كسر لام: در اين صورت، مقصود، جماعات و قبايلى هستند كه از شهرى به شهر ديگر منتقل شده‌اند، البته اين ظاهرا مراد مؤلف نيست، ولى چون كتاب هم حاوى شهرهاى مزبور است و هم شامل قبايل مذكور، پس مى‌توان گفت فتح و كسر لام هر دو درست است.
ساختار
كتاب، شامل مقدمه محقق، مقدمه مؤلف و متن مى‌باشد. شهرها و مكان‌هايى كه در متن كتاب ذكر شده، به ترتيب حروف الفبا تنظيم گرديده است.
روش مؤلف، در ارائه مطالب چنين است كه در ذيل هر باب(هر حرف از حروف الفبا)، نخست، همه شهرها و مواطنى را كه مى‌خواهد شرح دهد، فهرست مى‌كند، سپس يكى يكى آنها را مى‌آورد و به شرح و تفصيل مى‌پردازد، البته گاهى اوقات، اسمى را در فهرست ذكر مى‌كند، ولى ديگر در قسمت شرح، از آن ياد نمى‌نمايد يا بر عكس كه محقق كتاب، در اواخر كتاب، در اوايل بخش«كشاف»، راز اين مطلب را بازمى‌گويد.
گزارش محتوا
كتاب، حاوى بيان اسامى شهرها، اماكن و مواضعى است كه قبايل طالبيه(اولاد و فرزندان ابوطالب) در آنها سكنى گزيده‌اند و در آنجاها زندگى كرده‌اند و سپس وفات نموده‌اند و نيز شامل ذكر گروه‌ها و قبايلى است كه در مكان‌هاى نام برده شده، سكونت گزيده‌اند.
مؤلف در مقدمه، گزارش كوتاهى پيرامون موضوع كتاب و انگيزه خود از تأليف اين اثر و روش و شيوه بيان مطالب ارائه نموده است و متن كتاب را اين‌گونه آغاز كرده است:
«باب الالف»
هذه اسماء البلدان و المواطن التى اولها الالف فى هذه الكتاب و قد انتقل اليها الطالبيون: اندلس، اقلام، انسلام، آثا، اسوان، اطرابلس... اخسيكت»
آن‌گاه يكى يكى به شرح اماكن مزبور و گروه‌هايى كه در آنها سكونت گزيده‌اند، پرداخته است و در بقيه حروف نيز همين روش را دنبال كرده است و مطلب را به اين صورت به پايان برده است:
«باب الياء»
هذه اسماء البلدان و المواطن التى اولها الياء و قد انتقل اليها الطالبيون: يزد، ينبع، يمن، يمامة
... باليمامة، محمد بن الحسن بن حمزة بن القاسم بن الحسن بن زيد بن الحسن بن على بن ابى طالب عليه الصلاة و السلام و السلام على من اتبع الهدى؛ تم ما رأيت فى ذكر المعقبين من الطالبيين.»
محقق كتاب، سيد محمد مهدى خرسان، در مقدمه خويش، از داستان يافتن كتاب حاضر، كارى‌هايى كه در مورد آن انجام داده است(استنساخ كتاب، تحقيق نص، تنظيم كتاب، تعليقه‌نگارى بر كتاب و استدراك)، نسخه‌هاى كتاب، اهميت علم نسب، مصطلحات نسابين و مطالبى پيرامون مؤلف و كتاب حاضر، سخن گفته است.
وضعيت كتاب
مطالب زير توسط محقق كتاب، در پايان آن ذكر شده است:
1. «كشاف»، حاوى اسامى شهرها و مواضع مذكور در كتاب، به ترتيب حروف الفبا؛
2. «استدراك»، شامل ذكر اعلام و ساداتى از طالبيون كه پيش از مؤلف يا معاصر با وى بوده‌اند، ولى از آنها ياد نكرده است؛
3. جدول خطا و صواب؛
4. فهرست محتويات كتاب.
توضيح واژه‌هاى غريب و دشوار و اختلاف نسخ در پاورقى‌ها ذكر شده است.
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.
منبع
ویکی نور
