معارج الوصول إلی معرفة فضل آل الرسول و البتول (کتاب)
معارج الوصول إلی معرفة فضل آل الرسول و البتول تألیف محمد بن يوسف زرندى (692-757)
نویسنده این کتاب را پس از تدوين كتاب مشهورش «نظم درر السمطين» و در شيراز نوشت.
اين اثر كه رساله‌اى كوتاه است و با حواشى و ياورقى‌هاى محقق آن محمد كاظم محمودى حجيم شده است، به زندگانى دوازده امام مى‌پردازد. مؤلف در مقدمه مى‌نويسد اين كتاب را به درخواست بعضى از سادات گيرد. وى در عين حال از صحابه و همسران رسول خدا تجليل مى‌كند.
وى در اين رساله در صدد كشف و بيان فضائل نورانى ائمه، مناقب و مقامات عالى، كرامات گسترده، مراتب رفيعه و ديگر ويژگيهاى ايشان بوده است.
اين كتاب، مطالبى نادر يا اشتباه نيز در بر دارد مانند آنچه درباره غيبت امام عصر آورده و آن را در سال 296 مى‌داند، در حالي كه غيبت كبرا در سال 329 آغاز شده است.
شيوه نگارش
مؤلف در اين رساله گاه از شيوه سجع استفاده كرده و گويا در پردازش و نحوه چينش مطالب كتاب، منابع اختصاصى نگارش يافته در باره ائمه را در اختيار نداشته كه از آنها بهره ببرد، چنان كه خود در پايان كتاب مى‌گويد در موضوع فضائل ائمه دوازدگانه نوشته‌اى را نديده كه الگوى كار خويش قرار دهد. شيوه دسته بندى مطالب براى همه ائمه يكسان است و پس از بيان آنكه چندمين امام است او را با عبارات بلندى مى ستايد و القاب وى را ذكر مى‌كند سپس اخبارى را در باره اطلاعات شخصى امام و در پايان هر شرح حال، عنوانى را به سخنان امام اختصاص مى دهد.
نويسنده هر چند همچون شيعيان از ائمه با عنوان «امام» ياد مى‌كند و به ترتيب شيعيان از امام اول تا امام دوازدهم را بر مى شمارد، اما از ويژگى‌هاى ديگرى همچون عصمت امامان سخن نمى‌گويد و از نقل اخبار خوارق عادات به دست ائمه پرهيز كرده و اين موارد را گزارش نمى‌كند.
منابع كتاب
مطالب اين كتاب در بخش سه امام اول، گزينشى از مطالب كتاب ديگر نويسنده با عنوان «نظم درر السمطين» است. در تدوين كتاب گويا منابع زيادى در دسترس نداشته و به ويژه به منابع شيعيان در زندگانى ائمه دست نيافته است. علاوه بر فرائد السمطين كه به نظر مى‌رسد از منابع اصلى اين اثر به شمار مى‌رود، از آثار ديگرى چون السنة الكبيره نوشته عبدالله بن محمد معروف به ابى الشيخ اصفهانى، التبصره ابن الجوزى، و آثار عالمان تصوف مانند حليه الاولياء و تاريخ الصوفيه نسوى و شواهد التصوف، ابومنصور معمر نقل مى‌كند و گرايش صوفيانه خود را نشان مى‌دهد. وى اطلاعات شخصى مربوط به امام رضا را از نصر بن على جهضمى نقل مى‌كند اين كتاب رواج چندانى در ميان نويسندگان بعدى نيافته و گويا نويسندگان متقدم شيعى از اين كتاب اطلاع نداشته‌اند. برخى از نويسندگان اهل سنت مانند سمهودى (م. 911) در جواهر العقدين و قندوزى (م. 1294) در ينابيع المودة از اين كتاب استفاده كرده‌اند.
منبع
ویکی نور
