دین شناسی از دیدگاه حضرت مهدی(علیه السلام) (کتاب)
معرفى اجمالى
دين‌شناسى از ديدگاه حضرت مهدى(عج) اثر فارسى على‌اصغر رضوانى، مجموعه‌اى است از كلمات، توقيعات و دعاهاى حضرت مهدى(عج) كه به صورت تقطيع شده و با موضوعات مختلف دسته‌بندى شده است.
ساختار
كتاب با مقدمه مؤلف در بيان اهميت بحث و بررسى توقيعات حضرت مهدى(عج) آغاز شده و مطالب در نه فصل ارائه گرديده است.
فصل‌هاى مختلف كتاب، عباراتى از امام زمان(ع) در موضوعات ذيل است:خداشناسى، پيامبرشناسى، امام‌شناسى، حضرت زهرا(س)، معاد شناسى، احكام، اخلاق، گناه‌شناسى و دعا.
نويسنده بر اين عقيده است كه متن دعا و توقيعات به صورت تفكيكى، مى‌تواند به صورت احاديث كوتاه و كاربردى مورد استفاده علاقمندان قرار گيرد.
وى معتقد است كه بحث و بررسى كلمات، توقيعات و دعاهاى حضرت مهدى(عج) مى‌تواند افق‌هاى جديد و وسيعى را درباره معرف اسلامى اعم از اعتقادى، فقهى و اخلاقى در برابر محققان بگشايد.
گزارش محتوا
فصل اول، خداشناسى از ديدگاه حضرت مهدى(عج) را بررسى كرده است.
نويسنده، پس از نقل فرمايشات حضرت مهدى(عج) مبنى عدم احاطه عقل، به كنه ذات خداوند، حيرت صاحب نظران از درك ذات او و شناخت خداوند به وسيله آياتش، براهينى كه براى اثبات خداوند در كلمات ايشان ذكر شده را توضيح داده است؛ از جمله: برهان هدايت و رهيابى بر وجود خداوند، نظم و اتقان و برهان محدوديت مخلوقات.
در ادامه، به جنبه‌هاى توحيدى كه در اين كلمات وجود دارد اشاره شده و در مورد برخى، توضيح مختصرى داده شده است؛ از جمله: توحيد در الوهيت، معبوديت، كبريايى، مالكيت، فاعليت، عبوديت، عظمت، علم، قدرت، ستايش، خالقيت، رازقيت، حق و عزت.
نويسنده از اين دعا كه «به واسطه او- امام زمان(عج)- ما را به مسائل اختلافى هدايت كرده و حق را به اذن خود واضح گردان» چنين استفاده كرده است كه مى‌شود، هدايت خداوند به واسطه امام انجام گيرد و در عين حال همه كارها به اذن، اراده و مشيت خدا باشد؛ زيرا در حقيقت اوست كه مردم را به راه راست هدايت مى‌كند.
در دوم، پيامبر شناسى از ديدگاه حضرت مهدى(عج) مورد بررسى قرار گرفته است.
نويسنده با استفاده از كلمات آن حضرت، دو خصوصيت را براى پيامبران اثبات كرده است: فرستادن كتاب و وحى به سوى آن‌ها و فرستادن فرشته‌هاى وحى بر ايشان.
وى طبق اين فرمايش كه «براى هر كدام آيينى پديد آوردى و شيوه‌اى ارائه دادى»، چنين برداشت كرده است كه هر پيامبرى شريعت و راه و روش خاصى براى رساندن به دين، اسلام و روحيه تسليم داشته است.
در اين كه آيا هر پيامبرى اوصيا و جانشيانانى داشته است يا خير، نزد متكلمان اختلاف است؛ ولى نويسنده با استناد به اين فراز از دعاى ندبه كه «تخيرت له اوصياء» قائل به اين شده است كه تمام پيامبران الهى داراى وصى بوده‌اند.
لزوم ايمان به رسول خدا(ص)، بشارت انبيا به پيامبر اسلام(ص)، عصمت ايشان، وسيله بين خدا و خلق بودن او، رسيدن ايشان به مقام محمود، مظهر رحمت و نور الهى بودن، معراج، خاتميت و مبعوث شدن ايشان به جن و انس، از ديگر امورى است كه از خلال فرمايشات حضرت مهدى(عج) اثبات شده است.
امام‌شناسى از ديدگاه حضرت مهدى(عج)، در سوم بررسى شده است.
در اين فصل، پس از اثبات وجود حجت در بين مؤمنين، علت وجوب نص الهى بر امام و عامل اختيار در رسيدن اولياى الهى به مقام خلافت، مورد تحليل قرار گرفته است.
نويسنده فلسفه امتياز امام بر مأموم را چنين استنباط كرده است كه اگر امام و هادى على الاطلاق با ديگران فرقى نداشته باشد، در نتيجه همگى يكسان بوده و هر كسى مى‌تواند ادعاى ارتباط به خدا و امارت مردم را نموده و ديگر حق از باطل و عالم از جاهل شناخته نمى‌شود.
وى تعدد حجت‌ها در عرض هم و در يك زمان را به دلايل نقلى و عقلى باطل دانسته و معتقد است، به همين دليل است كه اوصيا و امامان بعد پيامبر(ع) يكى پس از ديگرى آمده و به مقام امامت رسيده‌اند.
نويسنده، تمام شدن حجت بر بندگان، جلوگيرى از تحريف، غلبه باطل و عذر تراشى را از اهداف بزرگ نصب اوصيا دانسته و با استفاده از كلام حضرت مهدى(عج)، معصوم بودن امام از گناه، مبرا بودن از عيوب، بطلان تفويض در حق ائمه(ع)، عصمت اهل بيت(ع) و وجوب پيروى از ايشان، ارتباط ايشان با ملائكه، عالم به مقدرات الهى بودن، شقاوت مخالفان ايشان و صفات هر يك از ائمه(ع)را اثبات كرده است.
در چهارم، حضرت زهرا(س) از ديدگاه حضرت مهدى(عج) و توسل ايشان به اين بانوى بزرگ، بررسى شده است.
نويسنده با استفاده از كلمات امام زمان(عج)، صفاتى را براى حضرت زهرا(س) برشمرده است؛ از قبيل:
- بهترين انتخاب شده‌ها.
- مادر امامانى كه همگى نور هدايت‌اند.
- انسانى كه همچون حورالعين است.
- پرتوافكنى و نور افشانى.
- باز گرفته از آتش دوزخ و...
پنجم، به فرازهايى در كلمات امام زمان(ع) كه به مسائل مربوط به معاد اشاره مى‌كند، اختصاص دارد؛ مسائلى از قبيل: حقانيت مرگ، لزوم اقرار به حقانيت برزخ و معاد، سؤال در برزخ، پايان پذيرفتن خلقت عالم، احياى اموات به وسيله روح القدس، محشور شدن مردم، حقانيت صراط، مرصاد، ميزان، حساب و سؤال از ولادت در بهشت.
ششم، اختصاص دارد به آن جنبه‌هايى از سخنان آن حضرت كه مربوط به احكام الله مى‌باشد، از جمله: حرمت نماز در پوست سمور و انواع روباه، حكم حيوان مأكول الحم، مس ميت در حال گرمى بدن، ركوع و سجود طولانى، نماز خواندن پشت قبور امامان(ع)، حكم گرداندن تسبيح در حال نماز، سجده بر قبور امامان(ع) در حال نماز، ملحق شدن به جماعت در حال ركوع و...
هفتم، به فرازهايى پرداخته است كه مربوط به مسائل اخلاقى مى‌شود، از جمله: منشأ امان از فتنه بودن تقوا، عاريه بودن نعمت‌هاى خداوند در دست ما، سخاوت نسبت به ارحام، موفقيت انسان در اطاعت خدا، اخلاص در دين، امكان گمراهى بعد از هدايت و...
گناه‌شناسى از ديدگاه حضرت مهدى(عج) در فصل هشتم مورد بررسى قرار گرفته است.
ظلم، نااميدى، عاقبت به شرّى، پيروى از هواى نفس، مجالست با منحرفان، ديون مردم، غرور و تجاهر به فسق، زنا و خيانت چشم، از جمله گناهانى هستند كه حضرت مهدى(ع) از شر آن‌ها به خدا پناه برده است.
در آخرين فصل، به فرازهايى از كلمات امام زمان(عج) اشاره شده است كه مى‌توان اهميت دعا كردن از ديدگاه ايشان را به وسيله آن‌ها بررسى كرد.
استحباب دعا براى اموات، دعا براى ريشه‌كن شدن مرض، ضمانت اجابت بر عموم دعاكنندگان، توصيف خداوند قبل از درخواست حاجت و فرستادن صلوات قبل از دعا، از امورى است كه نويسنده از خلال فرمايشات امام زمان(عج) استنباط كرده است.
وضعيت كتاب
فهرست اجمالى مطالب در ابتدا و فهرست تفصيلى و منابع مورد استفاده مؤلف در انتهاى كتاب آمده است.
پاورقى‌ها بيشتر به ذكر منابع اختصاص دارد.
منابع مقاله
- مقدمه و متن كتاب.
- سايت خبرى كانون فرهنگى مردمى برهان.
منبع
ویکی نور
