ابن خشاب
| نام کامل | ابوعبدالله محمد بن احمد معروف به ابن‌خشاب یمنی |
| زادروز | 3 رمضان 492قمری |
| زادگاه | بغداد |
| وفات | 567 قمری |
| مدفن | بغداد |
|
| |
| اساتید |
ابن دبّاس،جواليقى، حسن بن على محولى،ابوبكر ابن جُوامرد قطان، على بن ابى زيد فصيحى و ابن شجري |
|
| |
| آثار |
استدراكات، المرتجل، تواريخ ميلاد الائمة و وفياتهم، القصيدة البديعية الجامعة لشتات الفضائل والرموز العلمية |
ولادت
ابومحمد عبدالله بن احمداِبْن‌ِ خَشّاب، (492- 567ق/ 1099- 29 آوريل 1172م)، عالم نامور نحو، لغت، ادب، حديث، منطق و نسب‌شناسى. از اصل و نسب وي اطلاع دقيقى در دست نيست. شاگرد وي عمادالدين كاتب او را بغدادي دانسته و نيز به گفتة همو «خشاب» لقب نياي دوم وي بوده است . ابن خلكان دربارة تاريخ تولد او كه از زبان خود وي 492ق نقل شده، ترديد روا داشته و گفته است كه احتمالاً وي پيش از اين تاريخ به دنيا آمده است. دربارة دوران كودكى و جوانى او نيز به اشاراتى مختصر بسنده شده و از اين رو بخش وسيعى از زندگى وي در پردة ابهام باقى مانده است.
تحصیلات
تا حدود 13 سالگى از ابن دبّاس به عنوان استاد خويش ياد كرده است، پس از آن ابن خشاب در محضر استادان متعدد به فراگرفتن دانش هاي گوناگون پرداخت. لغت و ادب را از جواليقى و حسن بن على محولى فراگرفت. از ابوبكر ابن جُوامرد قطان، على بن ابى زيد فصيحى و ابن شجري نحو آموخت.
و ابوالغنائم نَرْسى، يحيى بن عبدالوهاب مَنْده، ابوالقاسم بن حُصَين و ابوالعزّ بن كادش استادان حديث او بودند. قرائت و نيز علوم قرآنى را افزون بر دو تن اخير از ابوالقاسم سمرقندي، ابوغالب بن بنّا و ديگران و علم فرائض (تقسيم ارث) را از ابوبكر مرزوقى آموخت و نزد ابوبكر بن عبدالباقى انصاري به تحصيل حساب و هندسه پرداخت. علاوه بر اينان از بسياري از استادان ديگر نيز بهره برده است.
تالیفات
آثار چاپى:
- استدراكات: اين كتاب نقد ابن خشاب بر مقامات حريري است كه همراه با نقد ابن بري بر ابن خشاب در 1328ق در آستانه (استانبول) و همچنين در 1326ق در قاهره در پايان مقامات به چاپ رسيده است.
- المرتجل: اين اثر شرح او بر الجمل فى النحو عبدالقاهر جرجانى است و در 1972م به كوشش على حيدر در دمشق چاپ شده است.
آثار خطى:
- تواريخ ميلاد الائمة و وفياتهم كه به روايت ابن خشاب ضمن مجموعه‌اي در كتابخانة فخرالدين نصيري در تهران.
- القصيدة البديعية الجامعة لشتات الفضائل والرموز العلمية، ابن خشاب اين قصيده را به ابن انباري هديه كرده است و آن شامل بخش هايى در شيوة كتابت، بلاغت و نحو و لغات دشوار، عروض وقافيه، قرآن و فقه و سير و اخبار اوائل.
- لمعة فى الكلام على لفظة آمين المستعملة فى الدعاة و حكمها فى العربية كه ضمن مجموعه‌اي در كتابخانة كوپريلى موجود است.
- مسائل فى النحو.
آثار منسوب:
- شرحى ناتمام بر اللمع ابن جنى در 3 مجلد.
- شرح مقدمة ابن هبيرة وزير در نحو
- حاشيه بر درّة الغوّاص حريري كه ابن بري ردّي موسوم به اللباب على ابن الخشاب بر آن نوشته بوده است.
- ردّيه‌اي بر تهذيب اصلاح المنطق ابن سكيت، اين تهذيب از خطيب تبريزي بوده است.
- رديه‌اي بر امالى ابن شجري با عنوان انتصار
- رديه‌اي بر شرح الجمل ابن بابشاذ با نام هادية الهادية.
منابع
- دایره المعارف بزرگ اسلامی، ج3، مدخل "ابن خشاب" از محمد فاضلى.(29 شهریورماه 1391)
- سایت راسخون، درگذشت "ابن خَشّاب" محقق و نويسنده ی مسلمان (567 ق).(29 شهریورماه 1391)
