مرقد مطهر حضرت امام حسین علیه‌السلام
محتویات
روضه الشريف
در وسط صحن روضه شريف قرار دارد كه بر روى آن صندوقى از چوب منبت كارى شده با عاج قراردارد و بر روى آن پنجره فولادى گرانبهائى قرار گرفته و سپس ضريح شش گوشه مقدس قرار دارد، درون آن قبر مطهر امام حسين (ع) و دو فرزندش على اكبر (ع) و على اصغر (ع) جاى دارد و ضريح در سمت قبر على اكبر (ع) يك متر عقب‌تر نشسته است اين ضريح از جنس نقره خالص و سفيد رنگ است طول ضريح امام حسين (ع) 5/ 5 متر و عرض آن 4/ 5 متر و ارتفاع آن 3/ 5 متر است و طول ضريح على اكبر (ع) كه به ضريح پدر بزرگوارش چسبيده 2/ 6 متر و عرض آن 1/ 40 متر است و برروى قسمت جلوئى ضريح اين جملات نقش بسته است: (إن الداعى إلى حب آل محمد الطاهر ابن أبى محمد الطاهر سيف الدين نجل سيدنا محمد برهان الدين من بلاد الهند سنه خمس و خمسين و ثلثمائه بعد الألف 1355 ه ق).
در زاويه جنوبى ضريح، شهداى كربلا قرار دارند كه در حدود يك متر و نيم با ضريح على اكبر (ع) فاصله دارند و بسيارى از زائران در اين منطقه پا نمى گذارند زيرا كه معتقدند در زير اين قسمت قبور شهداى كربلا قرار گرفته است. ضريح شهداى كربلا پنجره‌اى نقره است كه طول آن چهار متر و هشتاد سانتى‌متر است. روضه شريف بصورت مستطيلى است كه طول آن از شمال به جنوب 125 متر و عرض آن از شرق به غرب 95 متر است و عبارتست از ضريح مطهر و ضريح شهدا و صحن وسيعى كه پيرامون آنها را فراگرفته است. مساحت كل حرم شريف 3850 متر مربع است كه قبر امام حسين (ع) در قلب آن قرار گرفته و بر بالاى آن گنبدى بزرگ است كه بر چهار ستون بزرگ مستطيل شكل 3/ 50* 2/ 50 متر قرار گرفته است. ديوارهاى روضه شريف تماماً طلاكارى، كاشيكارى وآيينه كارى شده است.
رواق ها
اطراف حرم مطهر را چهار رواق فرا گرفته كه هركدام از آنها در يكى از جهات اربعه قرار گرفته و عرض هريك از اين رواق‌ها پنج متر و طول هركدام از رواق‌هاى شمالى و جنوبى در حدود چهل متر و طول هركدام از رواق‌هاى شرقى و غربى در حدود چهل و پنج متر است. زمين اين رواق‌ها با سنگ مرمر سفيد اعلا سنگ فرش شده است و وسط ديوارهاى آن آيينه‌هاى بزرگى تعبيه شده است. ارتفاع سقف هركدام از رواق‌ها 12 متر است. رواق غربى به نام رواق سيد ابراهيم مجاب معروف است زيرا قبر سيد ابراهيم مجاب يكى از نوادگان امام موسى بن جعفر (ع) در آن قرار دارد، قبلًا به اين رواق رواق (عمران بن شاهين) مى‌گفتند.
رواق جنوبى
به نام رواق حبيب بن مظاهر معروف است و رواق شرقى به نام رواق فقها و رواق شمالى به نام رواق سلاطين معروف است و تمامى اين رواق‌ها با كاشيكارى زيبا و نوشته‌هايى از آيات قرآن تزيين شده است. اين رواق‌ها چندين در دارند كه برخى از درها از نقره خالص ساخته شده و برخى نيز از چوب گرانبها ساخته شده است، تمامى اين درها به داخل حرم شريف راه دارند و دو در نيز طلايى بوده و در وسط رواق جنوبى قرار دارند و شيشه‌اى شفاف آنها را مى‌پوشاند و بر بالاى هركدام از درها آياتى از قرآن كريم نوشته شده و زوار معمولًا در كنار اين درها ايستاده و زيارتنامه مى‌خوانند.
رواق شرقى
در گذشته به نام رواق آغا باقر معروف بود و امروزه به آن رواق فقها مى‌گويند زيرا كه سه تن از فقها در يكجا به خاك سپرده شده‌اند و بر روى قبر آنان صندوق زيبايى قرار داده‌اند كه در سمت راست در حرم قرار گرفته است و اين فقها عبارتند از:
1. شيخ محمد باقر وحيد بهبهانى مؤسس مدرسه اصوليه.
2. سيد على طباطبائى صاحب كتاب رياض العلماء.
3. شيخ يوسف آل عصفور بحرانى صاحب كتاب الحدائق الناضره.
البته در كنار فقهاى فوق الذكر فقهاى ديگرى نيز در اين رواق به خاك سپرده شده‌اند كه عبارتند از:
1. سيد كاظم رشتى (متوفى سال 1259 ه ق)
2. سيد احمد بن سيد كاظم رشتى (مقتول سال 1295 ه ق)
3. شاعر بزرگ حاج جواد بدقت (متوفى 1281 ه ق).
4. عالم و شاعر بزرگ شيخ جعفر بن صادق الهر.
در رواق شرقى دو در وجود دارد كه به صحن شريف باز مى‌شوند و دركنار اولى كفشدارى سيد محمود آل طعمه قرار دارد و مقابل مسجد سيد كاظم رشتى واقع شده است و در كنار در دومى كفشدارى آل وهاب است كه در مقابل در (على اكبر) واقع شده است.
رواق غربى
يا رواق سيد ابراهيم مجاب، رواقى است كه مرقد سيد ابراهيم مجاب در آن قرار دارد و بر روى قبر او صندوقى از چوب ساج قرار داده شده است البته در اين رواق قبرهاى ديگرى نيز وجود دارد كه مربوط به علماى بزرگ شيعه است و عبارتند از:
1. سيد عبدالله بحرانى صاحب مولفات گرانبهايى نظير: (الافاضات الحسينيه) و كتاب (شرح المختصر النافع).
2. سيد محسن بن سيد عبدالله بحرانى.
3. سيد محمد بن سيد محسن بحرانى صاحب مؤلفاتى نظير: (الفصول البهيه فى بعض أخبار الحجج المرضيه) و (كتاب هدايه العباد).
4. سيد محمد زينى حسينى، عالم و شاعر شيعى.
در اين رواق دو اتاق وجود دارند كه يكى از آنها قبرستان خانوادگى سادات آل نصر الله و ديگرى قبرستان خانوادگى سادات آل جلوخان است
اين رواق دو در دارد كه به صحن حرم باز مى‌شوند در اولى به در حبيب بن مظاهر معروف است و در كنار آن كفشدارى آل شويخ است و در دومى به در سيد ابراهيم مجاب معروف است و در كنار آن كفشدارى سيد جعفر آل طعمه قرار دارد و اخيراً كليدار حرم مطهر در اين رواق در ديگرى نيز ساخت كه به نام در سلطانيه معروف است و در كنار آن كفشدارى سيد هادى آل طعمه قرار دارد. رواق جنوبى به نام رواق حبيب بن مظاهر معروف است كه در سمت چپ آن قبر حبيب بن مظاهر يار با وفا و بزرگوار امام حسين (ع) قرار دارد و بر بالاى قبر او ضريحى نقره‌اى قرار دارد در مقابل ضريح حبيب بن مظاهر (كشكخانه (قرار دارد كه قبرستان تعدادى از افراد خاندان آل طعمه است، همچنين در اين رواق قبر تعدادى از علماى بزرگ شيعه قرار دارد كه عبارتند از:
1. سيد محمد مهدى موسوى شهرستانى (متوفى سال 1216 ه ق)
2. سيد محمد حسين بن محمد مهدى شهرستانى.
3. سيد محمد حسين مرعشى حسينى معروف به شهرستانى متوفى سال 1315 ه ق و صاحب كتاب (غايه المسئول فى علم الاصول).
4. ميرزا محمد على بن محمد حسن مرعشى، متوفى سال 1344 ه ق و صاحب كتاب (الدره الوجيزه من شرح الوجيزه).
اين علما همگى در يك قبر به خاك سپرده شده‌اند كه پشت قبور شهدا قرار دارد. محل قتلگاه نيز در رواق جنوبى و در سمت جنوب‌غربى رواق قرار دارد كه بصورت اتاقى است با درى نقره‌اى و سنگفرشى مرمرى و سفيد و نيز شامل سردابى با در نقره‌اى مى‌باشد. رواق شمالى به نام رواق سلاطين معروف است و علت اين تسميه، وجود قبور تعدادى از پادشاهان و شاهزادگان قاجار نظير محمدعلى و نواده‌اش احمد در اين رواق راهنماى اماكن زيارتى و سياحتى در عراق، ص: 203 مى‌باشد، همچنين در اين رواق قبر عالم فاضل سيد عبدالحسين حجت طباطبائى و خطيب مشهور سيد حسن استرآبادى قرار دارد.
صحن مطهر
صحن بزرگى اطراف مرقد مطهر را فرا مى‌گيرد كه برخى بدليل اقامه نماز جماعت درآن، (جامع) مى‌نامند. در گذشته صحن مذكور از داخل به شكل مستطيل بود، توسعه صحن در سال 1947 م از سمت شرقى آن آغاز شد و دو ركن داخلى صحن در سمت جنوب شرقى و شمال شرقى برداشته شد و صحن از داخل به شكل چهار ضلعى درآمد و از خارج نيز بصورت بيضى شكل شد. ديوار صحن به ارتفاع 12 متر است كه دو متر آن سنگ‌كارى شده و باقيمانده آن تا بالا با آياتى از قرآن كريم بصورت كاشيكارى تزيين شده است در گذشته اطراف صحن امام حسين (ع) را مدارس دينى فرا گرفته بود كه هركدام درى به صحن شريف داشتند و طلاب علوم دينى از داخل صحن به مدرسه خود مى‌رفتند، اما شهردارى كربلا اقدام به ويران كردن اين مدارس و مساجد پيرامون صحن نمود و بجاى آنها خيابانى ساخت كه اطراف حرم را فراگرفت، از جمله بناهاى ويران شده (مدرسه حسن خان) بود كه بزرگترين مدرسه دينى كربلا به شمارمى‌رفت و درآن بزرگانى نظير سيد جمال الدين اسدآبادى پرورش يافته بودند و نيز مسجد حسن خان كه يكى از شاهكارهاى هنر معمارى به شمارمى رفت، در اين بازسازى‌ها مسجد به طور كامل و بخش وسيعى از مدرسه ويران شد. مدرسه مذكور در زاويه شمال‌شرقى صحن قرار داشت، در جهت غربى صحن مدرسه صدر اعظم، مدرسه زينبيه و مسجد بزرگ ناصرى قرار داشت و در سمت شمال صحن مسجد قديمى و تاريخى (رأس الحسين) قرار داشت كه گفته مى‌شد سر مطهر امام حسين (ع) را قبل از بردن به كوفه در اين محل گذاشته بودند و شيعيان را به اين مسجد عنايت خاصى بود، اما اين مسجد نيز در بازسازى حرم كاملًا ويران شد.
صحن شريف تا قبل از دوران شاه طهماسب صفوى داراى سه جهت شرق، غرب و جنوب بود و شاه طهماسب كسى است كه جهت شمالى را به صحن افزود و صحن مطهر داراى چهار جهت گرديد. مساحت كلى صحن 1500 متر مربع است لذا در بين عتبات عاليات حرم مطهر امام حسين (ع) بزرگترين صحن را دارد. دورتادور حرم مطهر 65 ايوان، هركدام با يك حجره قرار دارد كه از بيرون و داخل كاشيكارى شده‌اند، اين حجره‌ها براى طلبه‌هاى علوم دينى ساخته شده است و برخى از آنها براى سلاطين و شاهزادگان و علماى بزرگ و اشراف بنا شده است. در سرتاسر صحن، حجره‌هاى پيرامون و رواق‌هاى آن، بسيارى از بزرگان در طول تاريخ دفن شده اند، برخى از اين حجره‌ها به نام شخصيت دفن شده در آن معروف شده است.
در ضلع جنوبى صحن كتابخانه فعلى روضه مطهر قرار دارد و در ضلع شرقى صحن ايوان بزرگى قرار داشت كه مقبره رهبر بزرگ شيعيان آيت الله ميرزا محمد تقى شيرزاى (رهبر قيام سال 1920 م عراق عليه انگليسى‌ها) در آن واقع شده است و در هنگام توسعه حرم مطهر زاويه جنوب شرقى از بين رفت و قبر شيخ محمد تقى شيرازى داخل صحن شد، ابتدا بر روى آن پنجره‌اى نصب شد و بعدها اين پنجره نيز برداشته شد. از ديگر مشاهير مدفون در اين بقعه مطهر، ميرزا تقى خان امير كبير است كه پس از به قتل رسيدنش در كاشان، به كربلا منتقل و در مقبره‌اى در رواق شرقى حرم مطهر دفن گرديد، همچنين قاجاريه نيز در رواق شمالى، داراى مقبره‌اى هستند كه جمعى از آنان در آنجا مدفونند.
صحن شريف دو ايوان به نام‌هاى ايوان وزير و ايوان ناصرى دارد
ايوان وزير: در جهت شمالى صحن ايوان بزرگى با پنجره‌اى آهنى و مشرف بر صحن قرار دارد، اين ايوان منسوب به يكى از وزراى دولت قاجارى است كه در پشت اين ايوان دفن شده است. اين ايوان قبلًا ايوان (لولو) نام داشت كه درويشان درآن گرد هم مى‌آمدند و در دهه اول محرم آن را سياه پوش نموده، كشكول‌هاى خود را در آن مى‌آويختند و مجلس سوگوارى براى امام حسين (ع) برگزار مى‌كردند. رهبرى اين گروه از دراويش را درويشى به نام سيد مطهر برعهده داشت كه شخصيت بسيار محبوبى بود و در مجلس او بسيارى از بزرگان شهر كربلا حضور مى‌يافتند. در اين ايوان بسيارى از علما مدفون شده‌اند كه نام‌هاى ايشان بر روى سنگ نوشته‌هاى ديوار آن نقش بسته است. امروزه اين ايوان تغيير شكل يافته و بعنوان در ورودى صحن به شمارمى رود و به نام باب السلام معروف است.
ايوان ناصرى
در سمت غربى صحن قرار دارد و قبلًا به نام ايوان حميدى معروف بود چون توسط سلطان عبدالحميد ثانى (از سلاطين عثمانى) ساخته شده بود. مقدمه ايوان قوس‌دار و به ارتفاع 15 متر بوده كه طول قاعده آن 8 متر و عرض آن 5 متر است و ساعتى بزرگ بر سر ايوان قرار داشت. تاريخ بناى اين ايوان به سال 1275 ه ق باز مى گردد. امروزه اين ايوان نيز محل تردد زوار به صحن شريف شده است.
تكيه بكتاشيه
از جاهاى مهم و معروف صحن شريف است و سمت راست وارد شونده‌اى كه از در باب القبله وارد صحن شود واقع است. اين تكيه را (عبدالمؤمن دده) بنا كرد و بناى آن شبيه بناى صحن شريف است و در دوران حكومت عثمانى‌ها صوفيان ترك درآنجا گرد مى‌آمدند و از مهمترين صوفيانى كه به اينجا مى‌آمدند فضولى شاعر بغدادى (متوفى سال 963 ه ق) همچنين فرزندش فضلى شاعر و تعداد ديگرى از شاعران ترك استانبولى بودند. سيد احمد دده جد خاندان (دده) بعنوان متولى اين تكيه بود اما در زمان سلطنت سلطان عبدالحميد ثانى كه دولت عثمانى به شدت با پيروان فرقه بكتاشيه از در مخالف درآمد، سيد احمد مذكور نام تكيه را از بكتاشيه به نقشبنديه تغيير داد تا از مخالفت دولت درامان باشد. اين تكيه مدفن سيد احمد دده وفرزندانش مى باشد.
اين تكيه دو پنجره دارد كه به صحن مشرف است ولى متأسفانه امروزه بعلت بازسازى هاى مكرر صحن شريف تمامى مشخصات تكيه مذكور از بين رفته است.
سقاخانه ها
در گذشته صحن شريف چندين سقاخانه داشت و اولين سقاخانه در سال 1261 ه ق توسط احمد شكرى يكى از نوادگان محمد نجيب پاشاى عثمانى در سمت شرقى صحن شريف ساخته شد وى علاوه بر آب آشاميدنى، مقدار زيادى شكر نيز جهت مصرف زوار در سقاخانه خود مى‌ريخت. در سال 1282 ه ق مادر سلطان عبد المجيد عثمانى دستور داد تا سقاخانه ديگرى در سمت جنوب‌شرقى صحن شريف ساخته شود، همچنين بعدها مرحوم حاج حبيب حافظ (جد خاندان آل حافظ) نيز سقاخانه ديگرى مقابل سقاخانه فوق الذكر ساخت. در سال 1322 ه ق نيز سقاخانه‌اى در مدخل باب القبله ساخته شد، اما در سال 1363 ه ق در اثر توسعه و بازسازى حرم مطهر تمامى سقاخانه‌هاى مذكور ويران شدند.
گنبد مطهر
گنبد مطهر بر روى روضه شريف قرار دارد و سرتاسرآن با طلا پوشيده شده است، در قاعده گنبد ده پنجره قرار دارد كه عرض هركدام 131 سانتى‌متر است و فاصله هر پنجره تا پنجره بعدى 155 سانتى‌متر است. ارتفاع گنبد از قاعده تا نوك آن حدود 37 متر است و بر بالاى آن چراغ پرنورى گذاشته شده است كه شب‌ها روشن مى‌شود، در سمت راست گنبد كتيبه‌اى قرار دارد كه بر روى آن نوشته شده است: (تذهيب القبه الحسينيه على عهد السلطان ناصرالدين‌شاه القاجارى، كتبه محمد حسين الشهير بالمشهدى 1273 ه ق) و سمت ديگر گنبد نوشته ديگرى قرار دارد كه درآن چنين نوشته شده است: (لقد تشرف بتعمير هذه القبه المباركه الشريفه المنوره بعون الله تعالى السلطان الاعظم و الخاقان الاعدل السلطان ابن السلطان ناصرالدين‌شاه القاجارى خلد الله ملكه). بنابر گزارش اداره اوقاف كربلا گنبد مطهر از 7526 آجر طلا تشكيل شده است و مساحت گنبد 301 متر مربع مى‌باشد.
گلدسته ها
- در فاصله ده مترى جنوب گنبد مطهر دو گلدسته بلند و طلايى قرار دارند كه ارتفاع هر كدام حدود 25 متر و قطر آنها 4 متر است. اين گلدسته‌ها در سال 786 ه ق در دوران سلطنت سلطان اويس جلايرى ساخته شدند و پسرش احمد جلايرى اقدام به كاشيكارى اين گلدسته‌ها با كاشى طلايى رنگ نمود، در سال 1356 ه ق گلدسته غربى كمى منحرف شد و يكى از سلاطين هند به نام سلطان طاهر سيف الدين دستور تخريب و بازسازى مجدد آن را صادر كرد. اين گلدسته‌ها در سال 1373 طلاكارى شدند و قابل ذكر است كه تعدادكل آجرهاى طلايى دو گلدسته حدود 8024 آجر طلايى است.
گفتنى است كه علاوه برگلدسته‌هاى مذكور درگذشته گلدسته سومى وجود داشت كه به آن گلدسته (عبد) مى‌گفتند كه دركنار سقاخانه (الحافظ) قرار داشت و توسط والى بغداد مرجان امين‌الدين بن عبدالله در روزگار سلطنت ايلخانيان در سال 767 ه ق بنا شد. (مرجان) از طرف سلطان أويس جلايرى حكمران عراق بود و انديشه استقلال در سر داشت و عاقبت نيز سر به طغيان برداشته و برعليه سلطان شوريد، سلطان نيز چون چنين ديد با لشكرى بزرگ بسوى بغداد پيشروى كرد و بغداد را محاصره كرد و مرجان چون شكست خود را حتمى ديد به شهر كربلا رفت و در حرم مطهر پناه گرفت و اقدام به ساختن گلدسته بزرگى در حرم كرد و مسجد بزرگى نيز در كنار حرم ساخت و درآمد خود از املاك بغداد وكربلا وعين تمر و رحاليه را وقف آن نمود و اموال زيادى را خرج بازسازى و تعمير حرم مطهر كرد، چون سلطان جلايرى اين موضوع را دانست او را پذيرفت و از سرگناهش درگذشت و دوباره او را بعنوان والى عراق برگزيد.
اين گلدسته در فاصله بيست مترى زاويه شرقى حرم قرار داشت و بزرگترين گلدسته در بين گلدسته‌هاى عتبات مقدس به شمارمى‌رفت بطورى كه قطر آن بيست متر و ارتفاع آن چهل متر بود و با كاشيكارى بسيار زيبايى مزين شده بود، در سال 982 ه ق شاه طهماسب صفوى آن را بازسازى كرد و صحن شمالى را به حرم مطهر اضافه كرد و اين كار او سبب شد حرم مطهر در وسط قرارگيرد و چهار سمت آن باز بماند. مورخين تاريخ اين بازسازى (982) را به حروف أبجد برگرداندند كه ماحصل آن (انگشت يار) بود.
در دوران حكومت عثمانى براثر ويرانى بالاى گلدسته، دربار عثمانى (سال 1308 ه ق) دستور بازسازى مناره را صادر نمود، اما متأسفانه در دوران حكومت پادشاهى ملك فيصل اول و در سال 1354 ه ق (1935 م) بنا به دستور نخست وزير ياسين الهاشمى گلدسته مذكور ويران شد و هدف پشت پرده دولت از اين كار تصرف املاك و زمين‌هاى موقوفه‌اى بود كه (مرجان) وقف حرم مطهر كرده بود، هنگام ويران كردن اين گلدسته به سكه‌هاى قديمى متعلق به دوران حكومت جلايرى برخورد كردند كه تمامى اين سكه‌ها به موزه بغداد منتقل گرديد. اين كار باعث
خشم و ناراحتى علما و اهالى شهر كربلا شد و بسيارى از شعرا در رثاى اين گلدسته اشعارى سرودند وگفتنى است كه ياسين هاشمى تنها به ويران كردن گلدسته حرم مطهر اكتفا نكرده و دستور داد تا برگزارى مراسم عزادارى حسينى و مراسم دهه اول محرم برچيده شود.
درهاى صحن مطهر
صحن شريف درهاى متعددى دارد كه هركدام به يكى از محلات شهركربلا منتهى مى‌شود. تعداد درها قبلًا هفت در بود و عبارت بودند از: باب القبله، باب الزينبيه، باب السلطانيه، باب السدره، باب الصحن الصغير و باب الصافى و باب قاضى الحاجات، اما بعدها بر اثر توسعه صحن شريف دو در باب الصغير و باب الصافى درهم ادغام شدند و يك درب به نام باب الشهداء جايگزين آنها شد، همچنين چهار در ديگر اضافه شد كه عبارت بودند از: باب الرجاء، باب الكرامه، باب السلام و باب الرأس الشريف و درحال حاضر تعداد درهاى صحن ده در مى‌باشد و علت ساختن درب هاى اخير ازدحام بيش از حد حرم مطهر در مراسم مختلف بود. همه درب ها از چوب مرغوب و اعلا ساخته شده‌اند، در اينجا به بررسى مختصرى درباره درهاى حرم مطهر مى‌پردازيم:
1. باب القبله:
قديمى‌ترين در حرم مطهر است كه بعنوان درب اصلى به شمار مى‌رود و در وسط جهت جنوبى صحن شريف قرار دارد و بعلت واقع شدن آن در سمت قبله بدين نام خوانده مى‌شود. اين در از چوب مرغوب ساج و چوب نارنج و به ارتفاع 6 متر ساخته شده است، عرض آن 4 متر است و برروى در اين آيه كريمه نقش بسته است بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ إِنَّما يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيراً صدق الله العلى العظيم و در سمت چپ در نيز نام هديه كننده در (خالق زادگان) نقش بسته و در پايين اين عبارت نوشته شده است: (اين در در دوره كليدارى سيد عبدالصالح در روز پنجشنبه هشتم شعبان 1385 ه ق (1965 م) ساخته شده است) بر بالاى اين در ساعت بزرگى نصب است كه پايين آن نوشته شده: السلامُ عَلَيكَ يا أبا عَبدِالله
2. باب الرجاء:
اين درب بين باب القبله و باب قاضى الحاجات قرار دارد و در بيرون صحن كتيبه‌اى بالاى آن قرار دارد كه روى آن آيه كريمه زير نوشته شده است: (بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ الرَّحْمَنُ عَلَّمَ الْقُرْآن خَلَقَ الْأِنْسَانَ عَلَّمَهُ الْبَيَانَ الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ بِحُسْبَانٍ وَ النَّجْمُ وَ الشَّجَرُ يَسْجُدَانِ صدق الله العلى العظيم) بالاى در كاشيكارى زيبايى است و دقيقاً بالاى درب كتبيه ديگرى با اين آيات نصب شده است: (بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ اللَّهُ نُورُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ مَثَلُ نُورِهِ كَمِشْكَاهٍ فِيهَا مِصْبَاحٌ الْمِصْبَاحُ فِى زُجَاجَهٍ الزُّجَاجَهُ كَأَ نَّهَا كَوْكَبٌ دُرِّىٌّ يُوقَدُ مِنْ شَجَرَهٍ مُبَارَكَهٍ زَيتُونَهٍ صَدق الله العلى العظيم) 1396 ه ق. ارتفاع اين در 5 متر و عرض آن 3/ 5 متر است.
3. باب قاضى الحاجات:
اين در مقابل (سوق العرب) قرار دارد و وجه تسميه آن به امام زمان (ع) است. ارتفاع در 5 متر و عرض آن 3/ 5 متر است. تاريخ بناى اين درب به سال 1286 ه ق باز مى‌گردد كه اين تاريخ بر روى مدخل خارجى در نگاشته شده است و از بيرون در بالاترين جاى در اين آيه كريمه نقش بسته است: (بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيراً صَدق الله العَلى العَظيم) به خط داعى الحق، اما بر سر در چوبى اين آيه كريمه نوشته شده است: (بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ فَمَنْ حَاجَّكَ فِيهِ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءنَا وَأَبْنَاءَكُمْ وَنِسَاءَنا وَنِسَاءَكُمْ وَ أَنفُسَنَا وَ أَنفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَهَ اللَّهِ عَلَى الْكَاذبِينَ صَدق الله العَلى العَظيم) به خط داعى الحق. ارتفاع در چوبى چهار متر و عرض آن سه متر است.
4. باب الشهداء:
اين در، وسط سمت شرقى حرم قرار دارد و از اينجا زوار بسوى حرم مطهر ابوالفضل (ع) مى‌روند و اين در به تبرك شهداى كربلا به نام باب الشهداء نامگذارى شده است و در بالاترين جاى آن از بيرون اين آيه نقش بسته است: بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ وَ لا تَحْسَبَنَّ الَّذِينَ قُتِلُوا فِى سَبِيلِ اللَّهِ أَمْوَاتاً بَلْ أَحْيَاءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ يُرْزَقُونَ به خط داعى الحق، اما بر بالاى خود در اين آيه كريمه نقش بسته است: بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ رِجَالٌ صَدَقُوا مَا عَاهَدُوا اللَّهَ عَلَيْهِ فَمِنْهُمْ مَنْ قَضَى نَحْبَهُ وَمِنْهُمْ مَنْ يَنْتَظِرُ وَمَا بَدَّلُوا تَبدِيلًا ارتفاع اين در 4 متر و عرض آن 3 متر است.
5. باب الكرامه:
در مذكور در منتهى اليه شمال شرقى صحن شريف و دركنار در باب الشهداء قرار دارد و علت اين تسميه كرامت امام حسين (ع) است در بالاترين نقطه در از بيرون اين آيه نوشته شده است: بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ إِنَّ الَّذِينَ قَالُوا رَ بُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَامُوا تَتَنَزَّلُ عَلَيْهِمُ الْمَلائِكَهُ أَلَّا تَخَافُوا وَ لا تَحْزَنُوا وَ أَبْشِرُوا بِالْجَنَّهِ الَّتِى كُنْتُمْ تُوعَدُونَ به خط جواد عبد نصيف، اما در بالاى خود در اين آيه نقش بسته است: بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ وَالَّذِينَ جَاهَدُوا فِينَا لَنَهْدِ يَنَّهُمْ سُبُلَنَا وَ إِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِينَ به خط جواد عبد نصيف، ارتفاع اين در 4 متر و عرض آن 3 متر است.
6. باب السلام:
اين در، وسط سمت شمال صحن شريف قرار دارد و علت تسميه آن به باب السلام اينست كه مردم از اين سمت به حضرت سلام مى‌كردند و اين در به كوچه‌اى به همين نام منتهى مى‌گردد و در بالاترين نقطه در از بيرون اين آيه نوشته شده است: بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ ق وَالْقُرْآنِ الْمَجِيدِ بَلْ عَجِبُوا أَنْ جَاءَهُمْ مُنْذِرٌ مِنْهُمْ فَقَالَ الْكَافِرُونَ هَذَا شَىْ‌ءٌ عَجِيب أَإِذَا مِتْنَا وَكُنَّا تُرَاباً ذَلِكَ رَجْعٌ بَعِيدٌ قَدْعَلِمْنَا مَا تَنقُصُ الْأَرْضُ مِنْهُمْ وَعِنْدَنا كِتَابٌ حَفِيظٌ وبر بالاى خود در كتبيه‌اى به خط كوفى قرار دارد كه اين آيه برآن نقش بسته است: بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ فِى بُيُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَنْ تُرْفَعَ وَيُذْكَرَ فِيهَا اسْمُهُ يُسَبِّحُ لَهُ فِيهَا بِالْغُدُوِّ وَالْآصَالِ رِجَالٌ لا تُلْهِيهِمْ تِجَارَهٌ وَ لا بَيْعٌ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ وَإِقَامِ الصَّلاهِ وَ إِيتَاءِ الزَّكَاهِ يَخَافُونَ يَوْماً تَتقَلَّبُ فِيهِ الْقُلُوبُ وَ الْأَبْصَارُ مورخ 1392 ه ق (1973 م) به خط جليل النقاش، ارتفاع اين در 4 متر و عرض آن 3 متر است.
7. باب السدره:
درب مذكور در منتهى اليه شمال غربى صحن شريف قرار دارد و علت تسميه آن درخت سدر كهنسالى است كه در قرن اول هجرى دركنار قبر مطهر امام حسين (ع) روييده بود و زوار با ديدن آن قبر امام حسين (ع) را در بين صحرا مى‌يافتند وبسوى آن مى‌شتافتند. بر بالاترين نقطه در از بيرون اين آيه شريفه نوشته شده است: بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ وَسِيقَ الَّذِينَ اتَّقَوْا رَبَّهُمْ إِلَى الْجَنَّهِ زُمَراً حَتَّى إِذَا جَاءُوهَا وَفُتِحَتْ أَبوَابُهَا وَقَالَ لَهُمْ خَزنَتُها سَلامٌ عَلَيْكُمْ طِبتُمْ فَادْخُلُوهَا خَالِدِين
مورخ 1392 ه ق به خط جليل النقاش، اما بالاى در چوبى كتيبه به خط كوفى وجود دارد كه روى آن اين آيه نوشته شده است: بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ وَالتِّينِ وَالزَّيتُونِ وَطُورِ سِينِينَ وَهَذَا الْبَلَدِ الْأَمِينِ لَقَدْ خَلَقْنَا الْأِنْسَانَ فِى أَحْسَنِ تَقْوِيمٍ ثُمَّ رَدَدْنَاهُ أَسْفَلَ سَافِلِينَ إِلَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ فَلَهُمْ أَجْرٌ غَيْرُ مَمْنُونٍ فَمَا يُكَذِّبُكَ بَعْدُ بِالدِّينِ به خط جليل النقاش 1392 ه ق. اين قبلًا در باب القبله نصب شده بود و اكنون در باب السدره قرار دارد. ارتفاعش 4 متر و عرض آن 3 متر است.
8. باب السلطانيه:
اين غرب صحن شريف قرار دارد و علت تسميه، ساخته شدن آن توسط يكى از پادشاهان عثمانى است. در بالاترين نقطه در از بيرون صحن اين آيه شريفه نوشته شده است: بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ وَإِنَّهُ لَتَنزِيلُ رَبِّ الْعَالَمِين و اما بر بالاى خود در و در سمت راست آن اين آيه نوشته شده است
- بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الْأَمِين عَلَى قَلْبِكَ لِتَكُونَ مِنَ الْمُنْذِرِينَ بِلِسَانٍ عَرَبِىٍّ مُبِينٍ ودر سمت چپ آن اين آيه نوشته شده است: بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ كَانُوا قَلِيلًا مِنَ اللَّيْلِ مَا يَهْجَعُونَ وَبِالْأَسْحَارِ هُمْ يَسْتَغْفِرُونَ وَفِى أَمْوَالِهِمْ حَقٌّ لِلسَّائِلِ وَالْمَحْرُومِ به خط داعى الحق، ارتفاع اين در 4 متر و عرض آن 3 متر است.
9. باب الرأس الشريف:
اين وسط سمت غربى صحن شريف قرار دارد و علت تسميه آن مقابل جايگاه سر مطهر امام حسين (ع) واقع شدن آن است. بر بالاترين نقطه در از بيرون صحن اين آيه نوشته شده است: بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ رِجَالٌ صَدَقُوا مَا عَاهَدُوا اللَّهَ عَلَيهِ فَمِنْهُمْ مَنْ قَضَى نَحْبَهُ وَمِنْهُمْ مَنْ يَنْتَظِرُ وَمَا بَدَّلُوا تَبديلًا لِيَجْزِىَ اللَّهُ الصَّادِقِينَ بِصِدْقِهِمْ وَيُعَذِّبَ الْمُنَافِقِينَ إِنْ شَاءَ أَوْ يَتُوبَ عَلَيْهِمْ إِنَّ اللَّهَ كَانَ غَفُوراً رَحِيماً مورخ 1372 ه ق، و اما روى خود اين آيه كريمه نوشته شده است: بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ إِنَّا فَتَحْنَا لَكَ فَتحاً مُبِيناً لِيَغْفِرَ لَكَ اللَّهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنبِكَ وَمَا تَأَخَّرَ وَيُتِمَّ نِعْمَتَهُ عَلَيْكَ ويَهدِيَكَ صِرَاطاً مُسْتَقِيماًويَنصُرَكَ اللَّهُ نَصْراً عَزِيزاً هُوَ الَّذِى أَنْزَلَ السَّكِينَهَ فِى قُلُوبِ الْمُؤْمِنِينَ لِيَزْدَادُوا إِيمَاناً. اين در 4 متر ارتفاع و 3 متر عرض دارد و يك ساعت بزرگ بالاى آن نصب شده است.
10. باب الزينبيه:
در سمت جنوب غربى صحن قرار دارد و علت تسميه آن تبرك به نام حضرت زينب (س) است و مقام معروف به زينب (س) در همان نزديكى قرار دارد و بر بالاترين نقطه آن از بيرون صحن اين آيه نوشته شده است: بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ وَقُلْ رَبِّ أَدْخِلْنِى مُدْخَلَ صِدْقٍ وَأَخْرِجْنِى مُخْرَجَ صِدْقٍ وَاجْعَلْ لِى مِنْ لَدُنْكَ سُلْطَاناً نَصِيراً به خط صلاح شيرزاد، اما بالاى در اين آيه كريمه نوشته شده است: بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ فِى بُيُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَنْ تُرْفَعَ وَيُذْكَرَ فِيهَا اسْمُهُ يُسَبِّحُ لَهُ فِيهَا بِالْغُدُوِّ وَالْآصَال رِجَالٌ لا تُلْهِيهِمْ تِجَارَهٌ وَلا بَيْعٌ عَنْ ذِكْرِ اللهَ‌ارتفاع در 4 متر وعرض‌آن 3 متراست.
موزه يا گنجينه حرم مطهر امام حسين (ع)
گنجينه حرم مطهر در بخش شمالى روضه شريف قرار گرفته و عبارت است از اتاق بسيار كوچكى كه در محكمى از چوب ساج دارد، اين اتاق هيچگونه پنجره‌اى به بيرون ندارد و مهمترين آثارى كه در اين گنجينه نگهدارى مى‌شود عبارتند از:
1. (حمايل شمشير) هديه از طرف امير تامپور حسن على خان كه نقش شش گل طلايى روى آن است و در وسط هرگل يك قطعه بزرگ زمرد سبز تعبيه شده است. سه بازوبند طلا نيز هست كه يكى ازآنها مستطيل شكل با سنگهاى گرانبهايى از زمرد و ياقوت و ديگرى مربع شكل با سه سنگ ياقوت گرانبها وسه سنگ زمرد و سومى كوچك بوده وسنگ‌هايى از ياقوت و زمرد دارد.
2. (شمشيرى قديمى) با قبضه‌اى طلايى كه آن را نيز حسن على خان امير تامپور هديه كرده است غلافى گرانبها دارد كه دوزاده قطعه بزرگ زمرد و سيزده قطعه ياقوت سرخ اعلا در آن تعبيه شده است همچنين در دسته كنده‌كارى شده آن زمرد و سنگهاى گرانبها تعبيه شده است.
3. (زين طلاكارى شده) همراه با قلاده و افسار و سينه‌پوش طلايى، آستر زين از پارچه گرانبهاى سبز رنگ بوده و مهميزهايى از نقره دارد.
4. (آيينه بلند) با قاب طلاكارى شده كه بر روى آن هفتاد و هفت قطعه ياقوت سرخ تعبيه شده و بالاى آن تاجى مزين به ياقوت و زمرد و الماس معمولى وجود دارد.
5. بازوبند گرانبهايى كه در وسط آن دايره‌اى مزين به الماس و دو طرف آن دو سنگ زمرد دارد.
6. دوگوشواره بزرگ طلايى كه اطراف آن با مرواريد مزين شده و در وسط آن ياقوت و زمرد تعبيه شده است.
7. گل سينه طلايى كه اطراف آن با الماس و ياقوت مزين شده و در وسط آن سنگ زمرد بزرگ وگرانبهايى قرار دارد و داراى سه شاخه است كه بر سر هر شاخه سنگ زمردى قرار دارد كه در وسط آن فيروزه تعبيه شده است.
8. گل سينه طلايى به شكل سر خروس كه با ياقوت تزيين شده وبر روى آن نوشته شده (وقف روضه شهدا ء كربلا سنه 1276)
9. پيشانى‌بندى كه از نود و سه قطعه طلاى متصل بهم تشكيل شده و با سنگهاى گرانبهاى فيروزه و ياقوت مزين شده است.
10. گردنبند مرواريدى كه وزن آن پانزده مثقال است و در آن زمرد و ياقوت بكار رفته است.
11. جامه‌اى گرانبها كه درآن 24 مرواريد با ارزش تعبيه شده است.
12. تاجى از پارچه سبز گرانبها، پر از مرواريد و ياقوت سرخ گرانبها كه حدود 600 مرواريد و 31 قطعه لعل سرخ درآن بكار رفته است اين تاج در صندوقى گرانبها ونقره‌اى نگهدارى مى‌شود.
13. زيارتنامه‌اى مزين به ياقوت و زمرد و فيروزه.
14. روپوش اسب كه بر روى آن يازده قطعه طلا قرار دارد كه در هر قطعه تعداد زيادى سنگ ياقوت و زمرد كار شده است.
15. پرده‌اى مخملى كه اطراف و وسط آن مرواريد دوزى شده است.
16. پرده‌اى مخملى كه مرواريد دوزى شده و بر روى آن نوشته شده (تقديم أنيس الدوله)
17. دو شمعدان بزرگ كه پايه آن نقره‌اى و بالاى آن طلايى است كه وزن طلاى هريك از آنها كمتر 1500 مثقال نيست و ايندو شمعدان هديه مادر سلطان (عبد العزيز بن محمود عثمانى) است.
18. قنديلى از طلا كه وزن آن حدود 400 مثقال است.
19. گلابدان طلايى ميناكارى شده كه وزن آن 127 مثقال بوده و با مرواريدهاى ريزى تزين شده است و بنظر مى‌رسد كه خيلى قديمى باشد.
20. جعبه‌اى طلايى براى نگهدارى قرآن كه وزن آن 131 مثقال است.
21. شمشير طلايى بسيار ارزشمندى كه از طرف (ميرزا محمد خان) اهدا شده و در داخل پنجره روضه شريف قرار داده شده است.
22. دو سجاده مرواريد دوزى شده كه روى آنها نوشته شده (سبحان ربى الاعلى و بحمده).
23. سجاده‌اى سفيد كه روى آن نام‌هاى دوازده امام نوشته شده است.
24. مجموعه‌اى از سپر، شمشير، تبر، خنجر و قمه‌هاى قديمى كه همگى ارزش تاريخى دارند.
25. زرهى بسيار قديمى كه ميخ‌هايى از طلا دارد و با سنگهاى گرانبها و ياقوت مزين شده است و در داخل پنجره قبر شريف قرار دارد.
26. فرشهاى كوچك و بزرگ قديمى و بسيار ارزشمند.
27. يكصد پرده بسيارگرانبها كه همگى ساخت هندوستان، ايران و ساير سرزمين هاى اسلامى است كه از نظر اندازه متفاوت بوده و معمولًا طول آنها چهار متر و عرض آنها سه متر است. برخى از اين پرده‌ها مرواريد دوزى شده و برخى مزين به سنگهاى گرانبها هستند و روى آنها نوشته‌هايى نظير (بسم الله الرحمن الرحيم) و (لا اله الا الله) نوشته شده است.
28. هشت بسته بزرگ حاوى پرده‌ها و پرچم‌هاى زربفت مختلف هندى و ايرانى كه بسيارى از آنها بعلت رطوبت ديگر قابل استفاده نيستند.
29. گل طلايى كه روى آن تصوير پرنده‌اى كشيده شده والماس‌كارى شده كه پنج الماس آن بزرگ و شش الماس آن كوچك است.
30. چهار بازوبند مرواريد دوزى شده.
31. ده گل‌سينه (جقه) طلايى و مزين به مرواريد و الماس.
32 گردنبندها و دستبندهاى طلايى كه همگى مزين به سنگهاى گرانبها است.
33. مقدار زيادى طلا و نقره بصورت كف دست كه برخى از آن مزين به سنگهاى گرانبها است.
كتابخانه حرم مطهر امام حسين (ع)
اين كتابخانه در سمت شرقى روضه شريف قرار دارد و حاوى بيش از 72 جلد قرآن خطى با ارزش و طلاكارى شده است، براى مثال مى‌توان از قرآن خطى متعلق به سال 693 ه ق نام برد كه به خط ياقوت المستعصى خطاط معروف اسلامى مى‌باشد. در اينجا به توصيف برخى از مهمترين قرآن‌هاى خطى موجود در اين كتابخانه مى‌پردازيم:
1. قرآن خطى كه در سال 1225 ه ق توسط (محمد جعفر) وقف شد و خط آن، كوفى و بسيار قديمى است. بر روى پوست نوشته شده و منسوب به (امام سجاد (ع)) است.
2. قرآن خطى كه در سال 1252 ه ق توسط أفق الدوله هندى وقف شد، قرآنى با ارزش كه در حاشيه آن تفسيرآمده است وگفته مى‌شود براى نوشتن و تزيين آن هفتاد هزار روپيه خرج شده است و خطاط آن (ميرزا حسين) است.
3. قرآن خطى كه در سال 1252 ه ق توسط (نواب تاج الدوله) وقف شد و دو صفحه اول آن با نقش و نگارهاى زيبايى مزين شده است.
4. قرآن خطى كه درسال 1243 ه ق توسط (فتحعلى شاه قاجار) وقف شد، قرآنى زيبا كه لابلاى سطورآن ترجمه فارسى آيات و در چهار طرف صفحات آن تفسير فارسى نوشته شده است.
5. قرآن خطى كه در سال 1304 ه ق توسط (فرح سلطان خانم) وقف شد، اين قرآن مزين بوده و در لابلاى سطورآن ترجمه فارسى آيات با خطى سرخ نوشته شده است.
6. قرآن خطى كه در سال 1243 ه ق توسط (فتحعلى شاه قاجار) وقف شده است و به خط غلام حسين بن محمد جعفر است و در لابلاى سطورآن ترجمه فارسى با خط سرخ نوشته شده است.
7. قرآن خطى كه در سال 1247 ه ق توسط (نواب رمضان على خان) وقف شده است. سوره فاتحه، صفحه اول سوره بقره و صفحه آخر اين قرآن طلاكارى شده است و لابلاى سطورآن ترجمه فارسى آيات برنگ سرخ و ريز نوشته شده و خطاط آن محمد نظام كازرونى است.
8. قرآن خطى كه در سال 1304 ه ق كه توسط (خفراء السلطان) وقف شد، ترجمه فارسى آيات لابلاى سطورآن برنگ سرخ و در حاشيه آن خواص تلاوت قرآن ذكر شده است. خط آن ثلث و خطاط آن محمد نظام كازرونى است.
9. قرآن خطى كه در سال 1294 ه ق كه توسط (ابوالحسن مشير الملك) وقف شد، صفحه اول و دوم آن مذهب است و لابلاى سطورآن ترجمه فارسى آيات نوشته شده است.
10. قرآن خطى كه توسط حسن على ميزراى فرمانفرما وقف شده و تاريخ وقف آن مجهول مى‌باشد. چهار صفحه اول قرآن مذهب بوده و به خط (عبدالصمد) است.
11. قرآن خطى كه در سال 1259 ه ق توسط (محمد حسن) وقف شده و در صفحه‌اى ازآن سه سطرآن با آب طلا، سه سطر با مداد سرخ و سه سطر با مداد مشكى نوشته شده است. اين قرآن را سلطان محمد بن محمد حسين گنابادى در سال 1008 ه ق نوشته است.
12. قرآن خطى كه در سال 1212 ه ق توسط (سيد محمد تقى بن ميرزا محمد حسين) وقف شده و در اول آن دائره‌اى همراه با علامتهاى استخاره گرفتن نوشته شده است و صفحه اول مزين است و لابلاى سطورآن ترجمه آيات به زبان فارسى و با خط مشكى نوشته شده است.
13. قرآن خطى كه در سال 1236 ه ق توسط (جهان بيگم) وقف شده و خط آن كوفى است و صفحه اول وآخرآن افتادگى دارد و روى كاغذ سفيد نوشته شده و بر جلد آن نوشته شده كه به خط (على بن ابيطالب (ع)) است و صحيح به نظر نمى رسد.
14. قرآن خطى كه در سال 1242 ه ق توسط (خيرالنساء خانم) وقف شده است و دو صفحه اول آن مذهب بوده و لفظ جلاله در تمام قرآن با آب‌طلا نوشته شده است.
منبع
راهنماى اماكن زيارتى و سياحتى در عراق ، دکتر احسان مقدس ، نشر معشر ، تهران ، ص 198
