حدیث اربعمأة
حديثی از اميرمؤمنان امام على عليه‌السلام است كه آن حضرت در مجلسى چهارصد مطلب از مطالب مورد نياز مسلمانان را كه براى اصلاح امور دين و دنياى خود بدان‌ها نيازمندند به اصحابش آموخت. فقها به مناسبت در باب‌هاى مختلف به مضامين این حدیث استناد كرده‌اند.
تکه‌ای از ابتدای حدیث در کتاب خصال شیخ صدوق چنین است: محمد بن مسلم از امام صادق علیه‌السلام از پدر بزرگوارش از جدش نقل مى كند كه اميرمؤمنان على علیه‌السلام در يك مجلس چهارصد درس از مواردى كه كار دين و دنياى يك مسلمان را اصلاح مى كند به يارانش آموخت:
فرمود: حجامت بدن را تندرست و عقل را نيرومند مى كند، عطر زدن به شارب از اخلاق پيامبر صلی الله علیه و آله و گرامى داشت دو فرشته نويسنده اعمال است. مسواك كردن از كارهايى است كه موجب خشنودى خدا و سنت پيامبر است و دهان را پاكيزه مى كند و روغن ماليدن پوست بدن را نرم مى كند و قدرت مغز را مى افزايد و مجارى آب را در بدن آسان مى سازد و خشكى پوست را از بين مى برد و رنگ پوست را روشن مى سازد و شستن سر چرك و گرد و خاشاك را از بين مى برد، مضمضه يعنى آب در دهان گرداندن و استنشاق يعنى آب به بينى كشيدن، سنت و پاك كننده دهان و بينى است. انفيه در بينى كردن مايه سلامتى سر و تنقيه بدن و از بين برنده دردهاى سر است. استعمال نوره موجب نشاط و پاكيزگى تن است.
كفش نيكو به پا كردن مايه نگهدارى بدن و يارى به پاكيزگى و نماز است. چيدن ناخن جلوگيرى از درد بزرگ است و روزى را زياد نموده و آن را جلب مى كند. ستردن موى زير بغل بوى بد را نابود مى نمايد و آن پاكيزگى و سنت و از جمله مواردى است كه پيامبر پاكيزه صلی الله علیه و آله بدان دستور داده است. شستن دست ها پيش از غذا و پس از آن موجب افزايش روزى و زدودن چربى از لباس است و ديده را روشن مى گرداند.
شب زنده دارى موجب سلامتى تن و خشنودى پروردگار متعال و خود را در معرض رحمت الهى قرار دادن و چنگ زدن به اخلاق پيامبران است. خوردن سيب موجب پيراستگى معده است. جويدن كندر دندان ها را نيرومند مى كند و بلغم را نابود و بوى دهان را از بين مى برد. نشستن در مسجد پس از طلوع فجر تا طلوع خورشيد سريع ترين وسيله در طلب روزى از كوشش در زمين است. خوردن به موجب تقويت قلب ناتوان است و هم او معده را پاكيزه و نيروى دل را مى افزايد و ترسو را شجاع كرده و فرزند را نيكو مى كند. خوردن هر روز ناشتا بيست و يك عدد مويز جز درد مرگ، همه بيمارى ها را درمان مى كند.
آميزش هر مرد مسلمان با همسرش در شب اول ماه رمضان مستحب است؛ زيرا خداوند مى فرمايد: «در شب روزه آميزش با همسرانتان بر شما حلال شده است» به جز انگشتر نقره، انگشتر ديگر به دست نكنيد كه پيامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «دستى كه در آن انگشتر آهن است پاك نمى شود و هر كه بر انگشترش اسم خدا نقش كرده به هنگام دستشويى رفتن بايستى آن را از دستى كه با آن خود را مى شويد، درآورد.
هرگاه يكى از شما در آينه مى نگرد بگويد: «سپاس خدايى را كه مرا آفريد و نيكو آفريد و به من صورت بخشيد و زيبا نگارش كرد و آنچه از ديگران نكوهيده بود در من آراسته داشت و مرا به اسلام گرامى داشت» وقتى يكى از شما با برادر مسلمانش روبرو مى شود براى او خود را بيارايد آن گونه كه براى بيگانه خود را آرايش مى كنيد و دوست داريد او شما را در بهترين قيافه ببيند.
روزه سه روز از هر ماه كه يك چهارشنبه ميان دو پنجشنبه باشد و روزه ماه شعبان، وسوسه سينه و پريشانى قلب را از بين مى برد. شستن و تميزكردن محل مدفوع با آب سرد بواسير را قطع مى كند. شستن لباس اندوه و حزن را از بين برده و همان پاك كننده براى نماز است. هرگز موى سفيد را نكنيد كه آن نور مسلمان است و هر كه در اسلام از جوانى به پيرى رسيده (و مويش سفيد شود) روز رستاخيز براى او نور مى گردد.
مسلمان در حال جنابت نخوابد و جز با وضو نخوابد، اگر آبى نيافت با خاك تيمم كند زيرا كه روح مؤمن به سوى خداى متعال بالا مى رود و خداوند او را پذيرفته و مبارك قرار مى دهد و اگر هنگام مرگش فرارسيده باشد او را در گنجينه رحمتش قرار مى دهد و اگر هنگام مرگش فرانرسيده باشد او را با فرشتگان امينش مى فرستد تا او را به تنش بازگردانند.
مؤمن به سمت قبله تف نكند كه اگر از روى فراموشى چنين كرد از خداوند متعال آمرزش بخواهد. مرد در محل سجده فوت نكند و غذايش را فوت نكند و آشاميدنى خود را فوت نكند و نيز در تعويذ (دعاى بازوبند) خود فوت نكند. مرد در وسط راه نخوابد و از پشت بام در هوا ادرار نكند و در آب گرم ادرار نكند. اگر چنين كرد و مشكلى براى او پيش آمد جز خودش را سرزنش نكند؛ زيرا كه آب و هوا اهلى دارند.
مرد به رو نخوابد و اگر كسى را ديديد كه به رو خوابيده بيدارش كنيد و نگذاريد و هيچ يك از شما با حالت كسالت و چرت به نماز نايستد و در نماز به خود نينديشد كه در پيشگاه خداى بزرگ خود است و تنها براى بنده آن نمازش پذيرفته است كه با حضور قلبش اقامه كند. آنچه را كه از سفره بيرون مى افتد بخوريد كه شفاى هر دردى به اذن خداست براى هر كسى كه بدان شفا جويد.
هرگاه يكى از شما غذايى بخورد و انگشتانى كه بدان غذا خورده بليسد، خداوند بزرگ مى فرمايد: خدا تو را بركت دهد. لباس پنبه اى بپوشيد كه همان لباس پيامبر خدا صلی الله علیه و آله بود كه لباس ما نيز هست و ما لباس مو و پشم نمى پوشيم مگر آن كه علتى داشته باشد و فرمود: خداوند زيباست و زيبايى را دوست مى دارد و دوست دارد كه اثر نعمت خود را در بنده اش ببيند.
با خويشان خود پيوند داشته باشيد گرچه به سلام كردن باشد، خداوند متعال مى فرمايد: «از خدايى كه مورد بازخواست از او و خويشان هستيد، بيم داشته باشيد كه به راستى خداوند بر شما رقيب و ديده بان است» روز خود را با گفتار چنين و چنان و چنين و چنان كرديم نگذرانيد، چرا كه به همراه شما نگهبانانى است كه شما و ما را نگهبانند.
خدا را در همه جا به ياد آوريد كه او با شماست. بر محمد و خاندان او صلوات بفرستيد؛ چرا كه خداوند متعال به هنگام ياد محمد و دعاى بر او و رعايت او دعاى شما را مى پذيرد. غذاى گرم را بگذاريد تا خنك شود؛ چرا كه چون غذاى گرمى به پيامبر خدا صلی الله علیه و آله تعارف كردند. فرمود: «بگذاريد تا خنك شود و بشود آن را خورد، خداوند آتش را غذاى ما قرار نداده و بركت در غذاى خنك است».
به هنگام دفع ادرار به سمت هوا و رو به باد ادرار نكنيد. به كودكانتان چيزى بياموزيد كه خدا به وسيله آن به آن‌ها سود دهد، نكند كه مرجئه عقايد خود را بدان ها تحميل كنند. زبان خود را نگهداريد و سلام كنيد تا سود ببريد. كسانى كه شما را امين دانسته و امانت سپردند، امانتشان را برگردانيد گرچه كشندگان فرزندان پيامبر باشند.
آنگاه كه وارد بازار شديد و به هنگام اشتغال مردم خدا را بسيار ياد كنيد، زيرا كه كفاره گناهان شماست و موجب زيادتى حسنات مى شود و در زمره غافلان نوشته نشويد.
منابع
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم‌السلام، جمعى از پژوهشگران زير نظر سيد محمود هاشمى شاهرودى؛ مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بيت عليهم‌السلام، 1426 ه‍ـ.ق، چاپ اول، قم-ايران؛ ج3، ص259.
- خصال، شیخ صدوق، ترجمه سيد احمد فهرى زنجانى؛ انتشارات علميه اسلاميه ، تهران ، چاپ: اول ، ج 2، ص441.
