میر علی هروی
میر علی سادات حسینی هروی ملقب به کاتب السلطان از خوشنویسان بزرگ قرن دهم هجری است از سرآمدان نستعلیق‌نویسی است
وی همچنین به زبان ترکی و فارسی شعر می سرود. استاد خط او سلطانعلی مشهدی بود و برخی خط وی را بر استادش ترجیح داده اند.
میر علی اصلاً از مردم هرات و از سادات حسینی آنجاست . ظهور او با ایامی مقارن شده است که استادی خط نستعلیق در سراسر خراسان سلطانعلی مشهدی را مسلم بوده و این استاد خوش شیوه و شاگردان او در مشهد و سایر بلاد خراسان و ماوراءالنهر به تعلیم این خط مشغول بوده اند.
هرچند برخی از دست نبشته‌ها و اسناد مربوط به قبل از زمان میرعلی تبریزی به خطی بسیار نزدیک به نستعلیق به دست آمده است ولی میرعلی از لحاظ فنّی این خط را به صورت مستقلی عرضه نمود از این رو استادان بعدی، ابداع خط نستعلیق را به او نسبت داده‌اند.
میرعلی که در بغداد در دربار سلطان احمد جلایر (783-813 هجری) بود کلیات فارسی "خواجوی کرمانی" را در سنهٔ ۷۹۸ به خط نستعلیق در بغداد نوشت و حال آنکه زبان اهل بغداد همیشه عربی بوده‌است. و این نسخه کلیات مصوّر خواجوی کرمانی در موزه لندن موجود می‌باشد.
نمونه های خط نستعلیق میرعلی هروی بشکل کتاب و قطعه بالنسبه زیاد در دست است ، کتبی که بخط اوست غالباً مثنویات شعرای مشهور است مانند مثنویات جامی و روضةالانوار خواجوو گوی و چوگان عارفی و قطعات غالباً از اشعار خود اوست . از جمله ٔ نفایس خط میرعلی پنج مثنوی است از سبعه ٔ جامی که آن را او در سال 928 بانجام رسانده و در آخر آن «علی الحسین الهروی » رقم کرده است . این نسخه ٔ بسیار نفیس در کتابخانه ٔ گلستان طهران موجود است .
یک نسخه ٔ گرانبهای دیگر از خط دست میرعلی ایضاً در کتابخانه ٔ گلستان هست که رقم آخر آن بجهاتی برای روشن ساختن ترجمه ٔ احوال این خوشنویس زبردست اهمیت دارد و آن نسخه که روضةالانوار خواجو است در آخر چنین رقم دارد:
«به تاریخ سنه ٔ سبع و عشرین و تسعمائه کتبه العبدالمذنب علی الکاتب السلطانی غفر ذنوبه ببلدة هراة».
از این نوشته مسلم میشود که در سال 927 میرعلی هنوز در هرات میزیسته و در آن تاریخ به لقب «الکاتب السلطانی » نیز ملقب بوده است . این لقب را ظاهراً سلطان حسین میرزا بایقرا به میرعلی داده بود زیرا که در این ایام کسی دیگر را نمیشناسیم که در سرزمین خراسان و مشرق ایران به لقب سلطانی خوانده شود.
علی هروی دراواخر عمر توسط ازبکان اسیر گشت و به بخارا منتقل شد و در آنجا به سال 924 یا 925 و یا 926 هَ . ق . درگذشت و در مرقد سیف الدین باخرزی دفن شد. او را رساله ای است به فارسی به نام «مدادالخط». و نیز اشعار و معماهایی از وی نقل میکنند. (از الذریعه ج 9 ص 764).
گفته ها در مورد میر علی
عباس اقبال آشتیانی در مجله ٔ یادگار نویسد: به تصدیق خبرگان فن یکی از بزرگترین استادان خط نستعلیق میرعلی هروی مشهدی است که قریب پنجاه سال در مشهد و هرات و بخارا به تعلیم این شعبه ٔ ظریف از خط فارسی و تحریر نسخ و قطعات آن مشغول بوده تا آنجا که در مهارت در کتابت نستعلیق ثالث میرعلی تبریزی واضع این خط و قبلةالکتاب نظام الدین سلطانعلی مشهدی شده و به واسطه ٔهنر خود از روزگار اقبال و ادبار بسیار دیده است.
امیرعلیشیر در مجالس النفایس در باب میرعلی نوشته که : «خط نسخ تعلیق را در غایت خوبی می نویسد بمرتبه ای که کسی هرگز نظیر او ننوشته
نصرآبادی در تذکره ٔ خود گوید: «بعضی خط او را به خط ملاسلطانعلی ترجیح میدهند و بعضی برخلاف این گفته عزیزی ، شعری که یک مصراعش این است در باب ایشان گفته : در رتبه هیچ میر به سلطان نمیرسد، مجملاً خط را به مرتبه ٔ اعلی رسانیده
منابع
لغت نامه دهخدا، سلطان الکتاب لغت نامه دهخدا، علی هروی سایت زیبا نویسی
