نهایة النهایة (کتاب)
نام كامل اين كتاب «نهاية النهاية في شرح الكفاية» است. نويسنده اين كتاب، علامه حاج ميرزا على ايروانى نجفى - قدس‌سره الشريف - از علماى بزرگ حوزه علميّه نجف اشرف و از شاگردان برجسته آخوند خراسانى، صاحب كفايه است.
موضوع
اين كتاب در شرح كتاب كفاية الأصول آخوند خراسانى است. مؤلف در اين كتاب علاوه بر شرح و توضيح ديدگاههاى اصولى صاحب كفايه به طرح و ارائه آراء و نظريات خود نيز پرداخته است. اين كتاب يك دوره كامل علم اصول است.
ارزش و اعتبار كتاب
كتاب «نهاية النهاية» از بهترين شرحهايى است كه بر كتاب كفاية الأصول آخوند خراسانى نگاشته شده است. اين كتاب توسط يكى از برجسته‌ترين شاگردان صاحب كفايه و يكى از علماى بزرگ و محققان مشهور حوزه علميّه نجف اشرف نوشته شده است. كتاب حاضر يكى از منابع درسهاى خارج اصول در حوزه‌هاى علميّه قم و نجف اشرف به شمار مى‌آيد و طلاب و فضلاى حوزه و اساتيد درس خارج براى آگاهى از ديدگاههاى دقيق اصولى مؤلف گران‌قدر آن و نظريات ايشان درباره آراء آخوند خراسانى به اين كتاب مراجعه مى‌كنند.
انگيزه نگارش
حاج ميرزا على ايروانى در مقدمه كتاب مى‌فرمايد: «فهذا ما سنح بالخاطر و جاءت به الفاكرة من المباني الأصولية أبان تدريسها على ما نضدها شيخنا الأستاذ الأعظم، ملاذ المجتهدين و آية الله في العالمين المولى محمد كاظم الخراسانى - قدس‌سره الشريف - علقتها على كتابه «كفاية الأصول» الذي أصبح منتجع العلم و محور الدراسة فجاء ما استفدناه من دروسه العالية مشفوعاً بما خطر بالبال حول أبحاثه. فعسى أن تكون تبصرة لغيري كما أنها تذكرة لي» يعنى: «اين كتاب مجموعه مبانى اصولى است كه در هنگام تدريس آن، بر ذهن گذر كرده و انديشه من بر آن دست يافته، بنابر آنچه شيخ ما، استاد اعظم، پناه مجتهدان، ملا محمد كاظم خراسانى - قدس‌سره الشريف - فرموده‌اند. اين كتاب تعليقه‌اى بر كتاب «كفاية الأصول» است. كتاب كفاية الأصول امروزه از مهمترين كتابهاى اصولى و محور درسهاى خارج اصول است و كتاب حاضر مجموعه مباحثى است كه از مجالس درس اصول صاحب كفايه استفاده نموده‌ام و به ديدگاههاى خود نيز هنگام طرح مباحث اشاره نموده‌ام...»
تاريخ نگارش
علامه ميرزا على ايروانى در پايان جلد اول كتاب مى‌فرمايد: تاريخ پايان نگارش كتاب، اول جمادى الثانى سال 1345 هجرى قمرى در نجف اشرف بوده است، اما در پايان جلد دوم تاريخ پايان نگارش آن را نياورده است.
مباحث كتاب
اين كتاب شامل بيشتر مباحث علم اصول است و در هشت مقصد تنظيم شده است: مقصد اول: اوامر مقصد دوم: نواهى مقصد سوم: مفاهيم مقصد چهارم: عام و خاص مقصد پنجم: مطلق و مقيد مقصد ششم: امارات معتبره، شرعا و عقلا مقصد هفتم: اصول عمليّه مقصد هشتم: تعادل و تراجيح
- اين كتاب به حاشيه ايروانى بر كفايه معروف است.
منابع
نرم افزار اصول فقه، مرکز نور.
