راسخون

از دانشنامه‌ی اسلامی
نسخهٔ تاریخ ‏۱۸ ژانویهٔ ۲۰۱۴، ساعت ۰۷:۲۰ توسط عربصالحی (بحث | مشارکت‌ها) (صفحه‌ای جدید حاوی '{{نیازمند ویرایش فنی}} منظور از راسخون در علم، کسانى هستند که در علم و دانش، ثابت...' ایجاد کرد)
(تفاوت) → نسخهٔ قدیمی‌تر | نمایش نسخهٔ فعلی (تفاوت) | نسخهٔ جدیدتر ← (تفاوت)
پرش به ناوبری پرش به جستجو


منظور از راسخون در علم، کسانى هستند که در علم و دانش، ثابت قدم و صاحب ‌نظرند.

مصادیق راسخون در علم

در قرآن مجید در دو مورد، تعبیر «راسخون در علم» به کار رفته است، یکى در آیه 7 سوره آل عمران و دیگری در سوره نساء آیه 162. همان طور که از معناى لغوى این کلمه استفاده مى‌شود ،منظور از آن، کسانى هستند که در علم و دانش، ثابت قدم و صاحب ‌نظرند. بنا بر این مفهوم این کلمه ، وسیع است که همه دانشمندان و متفکران را در بر مى‌گیرد، ولى در میان آن ها افراد ممتازى هستند که درخشندگى خاصى دارند . طبعا در درجه اول، در میان مصادیق این کلمه قرار گرفته‌اند. هنگامى که این تعبیر ذکر مى‌شود ، قبل از همه نظرها متوجه آنان مى‌شود. اگر مشاهده کنیم در روایات متعددى « راسخون در علم» به پیامبر و ائمه تفسیر شده است، زیرا غالب آیات و کلمات قرآن، مفاهیم وسیعى دارند که در میان مصادیق آن، افراد نمونه و فوق العاده‌اى دیده مى‌شود که گاهى در تفسیر آن ها، تنها از آنان نام مى‌برند. در اصول کافى از امام باقر یا امام صادق (ع) نقل شده است: «پیامبر خدا بزرگ‌ترین راسخان در علم بود . تمام آنچه را خداوند بر او نازل کرده بود، از تأویل و تنزیل قرآن مى‌دانست. خداوند هرگز چیزى بر او نازل نکرد که تأویل آن را به او تعلیم نکند . او و اوصیاى وى همه این ها را مى‌دانستند»[۱]

مشخصات و شرائط راسخون

ابو الفتوح رازی در باره صفات و مشخصات راسخون در علم چنین مینویسد: مشخصات و شرائط راسخون در علم چهار چیز است. (1) تقوی (2) تواضع (3) زهد (4) جهاد و این چهار شرط از سیرت معصومان است و خود قرآن نیز میفرماید: إِنَّهُ لَقُرْآنٌ کَرِیمٌ فِی کِتابٍ مَکْنُونٍ (78)لا یَمَسُّهُ إِلَّا الْمُطَهَّرُونَ [۲]: مقصود از مسّ کردن مطهرین در این آیه مبارکه فهم و علم قرآن است [۳] ، یعنی فقط بندگان پاک و شریف خداوند قرآن را ادراک میکنند و در آیه دیگر نیز مطهرین را خاندان نبوت و اهل بیت عصمت و طهارت معرفی فرموده ‌اند چنانکه میفرماید: إِنَّما یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیراً [۴]: و طهارت نفس در مقام اعتقاد و اراده جز رسوخ در علم چیزی دیگری نیست.[۵]

اعتقاد اهل سنت در مورد راسخون در علم

اکثر اهل سنت معتقدند که علم متشابهات مانند وقوع روز رستاخیز و معانی حروف مقطعه در انحصار خدا است و کسی جز خدا بآن آگاهی ندارد و اینها کسانی هستند که در آیه مذکور کلمه الرّاسخون را معطوف به لفظ جلاله اللّه نمی‌دانند و میگویند و او الراسخون فی العلم استیناف است نه ربط. سیوطی و مالک و جبائی و میبدی نیز این عقیده را پذیرفته‌ اند و میگویند: متشابهات آن است که جز خدا کسی بآن آگاهی ندارد ولی عده‌ ای از مفسرین مانند مجاهد و ربیع و محمّد بن جعفر بن زبیر و عبد اللّه عباس عقیده دارند که کلمه الراسخون معطوف بلفظ جلاله اللّه است و آنها هم بعلم تأویل آگاهند زیرا در غیر اینصورت روشنی و صراحت قرآن از بین می‌رود. محمّد عبده در تفسیرش مینویسد: این کار عبثی است که خدا قرآن را نازل کند و علم آن را مخصوص بخود سازد و حتی پیامبر نیز از آن آگاهی نداشته باشد و سپس میگوید خداوند متعال مردم را در آیه مبارکه: أَ فَلا یَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ.[۶] بتدبر در قرآن امر فرموده [۷]. و در آیه شریفه: کِتابٌ فُصِّلَتْ آیاتُهُ قُرْآناً عَرَبِیًّا لِقَوْمٍ یَعْلَمُونَ آیه [۸]آن را کتاب روشن معرفی نموده است و این خود دلیل است بر اینکه غیر از خدا راسخان در علم نیز میتوانند بآیات قرآن که بزبان فصیح عربی نازل گردیده پی ببرند.

پانویس

  1. پرش به بالا اصول کافى، ج 1 ، ص 213 ، بَابُ أَنَّ الرَّاسِخِینَ فِی الْعِلْمِ هُمُ الْأَئِمَّةُ (ع).
  2. پرش به بالا آیه 79 سوره واقعه‌
  3. پرش به بالا أنوار العرفان فی تفسیر القرآن، ج‌5، ص: 116.
  4. پرش به بالا آیه 4 سوره سجده‌.
  5. پرش به بالا أنوار العرفان فی تفسیر القرآن، ج‌5، ص: 117
  6. پرش به بالا آیه 82 سوره نساء
  7. پرش به بالا أنوار العرفان فی تفسیر القرآن، ج‌5، ص:115.
  8. پرش به بالا 3 سوره فصلت.

منابع