جابر بن سمره

این صفحه مدخلی از دانشنامه جهان اسلام است

(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)

جابربن ثمره از صحابه پیامبر اکرم(ص) هستند.مورخان و رجال شناسان نام کامل وی را جابربن سَمُرَة بن عمروبن جُنادة بن جُنْدَب سُوائی و کنیه اش را ابوعبداللّه یا ابوخالد ذکر کرده اند .

ولادت و نسب جابربن ثمره

جابربن ثمره به قبیلة بنی سُواءَة بن عامربن صَعْصَعة منسوب است . پدرش از صحابة پیامبر و مادرش خالده ، خواهر سعدبن ابی وَقّاص (متوفی 55) صحابی معروف پیامبر، بود . از تاریخ تولد جابر اطلاع دقیقی در دست نیست . وی به همراه پدرش در رکاب دایی خود، سعدبن ابی وقاص ، در فتح مدائن (سال 16) شرکت داشت و پس از آن با پدرش درکوفه ماندگار شد (ابن سعد، ج 6، ص 14؛ سمعانی ، ج 3، ص 330ـ331). به نوشتة ذهبی (1402، ج 3، ص 186)، وی به هنگام ایراد خطبة مشهور خلیفة دوم در سال 16 در منطقة جابیه (حوالی دمشق )، حضور داشته است .

راوی حدیث

جابر 146 حدیث از پیامبر روایت کرده که بخاری (ج 1، ص 183، 185) و مسلم بن حجاج (ج 1، ص 275، 321) تنها اندکی از آنها را صحیح دانسته اند . علاوه بر این ، مؤلفانِ دیگرِ صحاح ، روایاتی از وی نقل کرده اند .

جابر علاوه بر پیامبر از برخی صحابه ، از جمله علی بن ابی طالب ، عمربن خطّاب ، ابوایوب خالدبن زید انصاری ، سعدبن ابی وقاص و پدرش سمرة بن عمرو نیز روایت نقل کرده است . راویانی چون اسودبن سعید هَمْدانی ، تمیم بن طَرَفَه ، حُصین بن عبدالرحمان ، عامربن سعدبن ابی وقاص و ابوخالد بَجَلی نیز از وی حدیث روایت کرده اند .

در منابع حدیثی اهل سنّت چون صحیح بخاری (ج 8، ص 127) و صحیح مسلم (ج 2، ص 1452ـ1453)، حدیثی با اختلافاتی اندک در متن ، از جابر نقل شده که بنا بر آن ،پیامبر اکرم در جمعی از اصحاب ــ از جمله جابر که کودکی خردسال بوده و پدرش ــ گفته بودند که این امت دوازده

امیر خواهد داشت . به گفتة جابر پیامبر در ادامة سخن خود مطلبی گفته بودند که وی آن را نشنیده بود، اما پدرش سمره ادامة سخن پیامبر را برای او نقل کرد: این دوازده امیر جملگی از قریش اند . در منابع حدیثی و احتجاجی امامیه به این حدیث در مقام تأییدِ اعتقاد شیعی دوازده امامی استناد شده است .

مورخان در بارة سال مرگ جابر اختلاف نظر دارند. برخی آن را در 66 و برخی در 74 یا 75 و در دوران خلافت عبدالملک و امارت بِشربن مروان بر کوفه دانسته اند .

منابع مقاله: ابن ابی زینت ، کتاب الغیبة ، چاپ علی اکبر غفاری ، تهران ?] 1397 [ ؛ ابن بابویه ، کمال الدین و تمام النعمة ، چاپ علی اکبر غفاری ، قم 1363 ش ؛ ابن حبّان ، کتاب الثقات ، حیدرآباد دکن 1393ـ1403/ 1973ـ1983، چاپ افست بیروت ] بی تا. [ ؛ ابن حزم ، جمهرة انساب العرب ، چاپ عبدالسلام محمد هارون ، قاهره ] 1982 [ ؛ ابن سعد (لیدن )؛ ابن عساکر، تهذیب تاریخ دمشق الکبیر ، چاپ عبدالقادر بدران ، بیروت 1379/1979؛ ابن قتیبه ، عیون الاخبار ، چاپ یوسف علی طویل و مفید محمد قمیحه ، بیروت ] 1985 [ ؛ ابن ماجه ، سنن ابن ماجة ، استانبول 1401/1981؛ ابن منجویه ، رجال صحیح مسلم ، چاپ عبداللّه لیثی ، بیروت 1407/1987؛ سلیمان بن اشعث ابوداوود، سنن ابی داود ، استانبول 1401/ 1981؛ محمدبن اسماعیل بخاری ، صحیح البخاری ، استانبول 1401/ 1981؛ محمدبن عیسی ترمذی ، سنن الترمذی ، استانبول 1401/ 1981؛ خطیب بغدادی ؛ خلیفة بن خیاط ، تاریخ خلیفة بن خیاط ، روایة بقی بن مخلد، چاپ سهیل زکار، بیروت 1414/1993؛ محمدبن احمد ذهبی ، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام ، چاپ عمر عبدالسلام تدمری ، حوادث و وفیات 11ـ40 ه ، بیروت 1417/ 1997، حوادث و وفیات 61ـ80 ه ، بیروت 1418/1998؛ همو، سیر اعلام

النبلاء ، ج 3، چاپ شعیب ارنؤوط ، محمد نعیم عرقسوسی ، و مأمون صاغرجی ، بیروت 1402/1982؛ سمعانی ؛ لطف اللّه صافی ، منتخب الاثر فی الامام الثانی عشر علیه السلام ، قم 1419؛ محمدبن حسن طوسی ، کتاب الغیبة ، چاپ عباداللّه طهرانی و علی احمد ناصح ، قم 1411؛ احمدبن محمد کلاباذی ، رجال صحیح البخاری ، المسمّی ' الهدایة و الارشاد فی معرفة اهل الثقة و السداد ، چاپ عبداللّه لیثی ، بیروت 1407/1987؛ یوسف بن عبدالرحمان مزّی ، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال ، ج 4، چاپ بشار عواد معروف ، بیروت 1403/1983؛ مسلم بن حجاج ، صحیح مسلم ، استانبول 1401/1981؛ احمدبن علی نسائی ، سنن النسائی ، استانبول 1401/1981؛ یحیی بن شرف نووی ، تهذیب الاسماء و اللغات ، مصر: ادارة الطباعة المنیریه ، ] بی تا. [ ، چاپ افست تهران ] بی تا.

منابع

• دانشنامه جهان اسلام مدخل"جابربن ثمره" از محسن قاسم پور ، تاریخ بازیابی:1 دی ماه 1392.