میرزا موسی تبریزی

ولادت‌

ميرزا موسى بن ميرزا جعفر بن ميرزا احمد آقا مجتهد تبريزى قراه داغى يا قراجه داغى از خاندان بافضيلت و بزرگى در تبريز مى‌باشد. او از شاگردان بزرگ سيد حسين كوهكمرى، معروف به سيد حسين ترك (متوفى 1299 قمرى) است.

خاندان‌

بيت ميرزا احمد، جد مؤلف از اعظم بيوتات علم و رياست در تبريز بوده است. جد او ميرزا احمد تبريزى، مشهور به مجتهد (متوفى 1265 يا 1270 قمرى)، ابتدا در ديوان استيفاء نظارت ماليه براى امير عباس قاجار، فرزند فتحعلى شاه قاجار در تبريز كار مى‌كرد.

او هنگامى كه تصميم به آموختن علوم دينى گرفت، با مخالفت اميرعباس مواجه شد و در نتيجه، تمام اموال و املاكش را از او گرفتند و ميرزا احمد بدون داشتن ثروتى به اصفهان و سپس به كربلاى معلى رفت و در آنجا به تحصيل علوم دينى مشغول شد و در زمره علماى طراز اول قرار گرفت.

او و سه فرزندش ميرزا لطفعلى، ميرزا جعفر و ميرزا رضا پس از گرفتن اجازه اجتهاد از سيد على طباطبائى صاحب «رياض المسائل» به تبريز برگشتند.

درباره استقبال مردم از ميرزا احمد در أعيان الشيعه اينطور آمده است: «فتهانت عليه الناس و أقبل عليه الجمهور و رأس رئاسة عامة». (أعيان الشيعة، ج3، ص69)

زعامت و مرجعيت در اين خاندان باقى ماند تا نوبت به ميرزا موسى تبريزى رسيد كه از فقهاى بزرگ و مجتهدين معروف زمان خود و از مقررين اصلى بحث سيد حسين كوهكمرى، معروف به سيد حسين ترك بود.

شخصيت علمى‌

بالاترين سند عظمت علمى ايشان كتاب «أوثق الوسائل في شرح الرسائل» است كه از بى‌نظيرترين شروح رسائل مى‌باشد و از احاطه علمى او بر مباحث علم اصول حكايت دارد.

او به دليل اين كه استادش از شاگردان شيخ مرتضى انصارى و صاحب فصول بوده به نظريات اين دو بزرگوار احاطه كاملى داشته است و اين احاطه در جاى جاى كتاب أوثق الوسائل ديده مى‌شود.

بزرگان اين خاندان‌

در اين خاندان، علماى بزرگ ديگرى همچون ميرزا باقر بن احمد تبريزى، ميرزا لطفعلى بن احمد تبريزى، ميرزا جعفر بن احمد تبريزى، ميرزا جواد بن احمد تبريزى، ميرزا على بن لطفعلى بن احمد تبريزى و بزرگان ديگرى به اسلام و مردم خدمت كرده‌اند. (أعيان الشيعة، ج3، ص69)

درباره ميرزا حسن بن باقر بن احمد (متوفى 1337) كه از شاگردان ميرزاى شيرازى معروف به سيد حسين ترك، ميرزا حبيب اللّه رشتى بوده است، در أعيان الشيعه اينطور آمده است: «ثم عاد إلى تبريز فرأس و استوثق له الأمر و راجعه الناس و صار أكبر زعيم ديني في آذربايجان». (أعيان الشيعة، ج5، ص27)

راجع به ميرزا جواد بن احمد (متوفى 1313 قمرى) اينطور آمده است كه پس از برگشتن به تبريز: «تقلد الزعامة الدينية بعد أخيه الميرزا باقر، الذي قام مقام أبيه و عظم شأنه و أطاعه الحكّام والأمراء». (أعيان الشيعة، ج4، ص254)

در معارف الرجال درباره او اينطور آمده است: «كان من العلماء المحققين والأصوليين المدققين، جليل محترم مبجل في النجف، كما أن لهم بيتاً جليلاً محترماً في تبريز». (معارف الرجال، ج3، ص51)

تأليفات‌

1. أوثق الوسائل فی شرح الرسائل
2. غاية المأمول في كشف معضلات الأصول، در دو جلد ضخيم كه تقريرات درس استادش سيد حسين كوهكمرى است.
3. حاشيه بر قوانين كه بوسيله خواهرزاده‌اش ميرزا على بن لطف على (متوفى 1340 قمرى) جمع‌آورى و تدوين شده است.
4. تفسير ميرزا موسى تبريزى

وفات‌

سيد موسى تبريزى، اين عالم و فقيه بزرگوار، در سال 1305 قمرى دار فانى را وداع گفته و به ملكوت حق پيوست.

منابع

• نرم افزار اصول فقه، مرکز نور.