میرزا موسی تبریزی
ولادت
ميرزا موسى بن ميرزا جعفر بن ميرزا احمد آقا مجتهد تبريزى قراه داغى، يا قراجه داغى، از خاندان با فضيلت و بزرگى در تبريز مى‌باشد. او از شاگردان بزرگ سيد حسين كوهكمرى، معروف به سيد حسين ترك (متوفاى 1299 قمرى) است.
خاندان
بيت ميرزا احمد، جد مؤلف، از اعظم بيوتات علم و رياست در تبريز بوده است. جد او ميرزا احمد تبريزى، مشهور به مجتهد (متوفاى 1265 يا 1270 قمرى)، ابتدا در ديوان استيفاء نظارت ماليه، براى امير عباس قاجار، فرزند فتح على شاه قاجار در تبريز كار مى‌كرد. او هنگامى كه تصميم به آموختن علوم دينى گرفت، با مخالفت امير عباس مواجه شد و در نتيجه، تمام اموال و املاكش را از او گرفتند و ميرزا احمد بدون داشتن ثروتى به اصفهان، و سپس به كربلاى معلى رفت و در آنجا به تحصيل علوم دينى مشغول شد و در زمره علماى طراز اوّل قرار گرفت. او و سه فرزندش ميرزا لطفعلى، ميرزا جعفر و ميرزا رضا پس از گرفتن اجازه اجتهاد از سيد على طباطبائى صاحب «رياض المسائل» به تبريز برگشتند. درباره استقبال مردم از ميرزا احمد در أعيان الشيعه اينطور آمده است: «فتهانت عليه الناس و أقبل عليه الجمهور و رأس رئاسة عامة» (أعيان الشيعة ج 3 ص 69) زعامت و مرجعيت در اين خاندان باقى ماند تا نوبت به ميرزا موسى تبريزى رسيد، كه از فقهاى بزرگ و مجتهدين معروف زمان خود و از مقررين اصلى بحث سيد حسين كوهكمرى، معروف به سيد حسين ترك بود.
شخصيت علمى
بالاترين سند عظمت علمى ايشان كتاب «أوثق الوسائل في شرح الرسائل» است كه از بى‌نظيرترين شروح رسائل مى‌باشد و از احاطه علمى او بر مباحث علم اصول حكايت دارد. او به دليل اينكه استادش از شاگردان شيخ مرتضى انصارى و صاحب فصول بوده، به نظريات اين دو بزرگوار احاطه كاملى داشته است و اين احاطه در جاى جاى كتاب أوثق الوسائل ديده مى‌شود.
بزرگان اين خاندان
در اين خاندان، علماى بزرگ ديگرى همچون ميرزا باقر بن احمد تبريزى، ميرزا لطفعلى بن احمد تبريزى، ميرزا جعفر بن احمد تبريزى، ميرزا جواد بن احمد تبريزى، ميرزا على بن لطفعلى بن احمد تبريزى، و بزرگان ديگرى به اسلام و مردم خدمت كرده‌اند. (أعيان الشيعة ج 3 ص 69) درباره ميرزا حسن بن باقر بن احمد (متوفاى 1337) كه از شاگردان ميرزاى شيرازى معروف به سيد حسين ترك، ميرزا حبيب اللّه رشتى بوده است، در أعيان الشيعه اينطور آمده است: «ثم عاد إلى تبريز فرأس و استوثق له الأمر و راجعه الناس و صار أكبر زعيم ديني في آذربايجان.» (أعيان الشيعة ج 5 ص 27) راجع به ميرزا جواد بن احمد (متوفاى 1313 قمرى) اينطور آمده است كه پس از برگشتن به تبريز: «تقلد الزعامة الدينية بعد أخيه الميرزا باقر، الذي قام مقام أبيه و عظم شأنه و أطاعه الحكّام و الأمراء.» (أعيان الشيعة ج 4 ص 254) در معارف الرجال درباره او اينطور آمده است: «كان من العلماء المحققين و الأصوليين المدققين، جليل محترم مبجل في النجف، كما أن لهم بيتاً جليلاً محترماً في تبريز.» (معارف الرجال ج 3 ص 51)
تأليفات
1 - أوثق الوسائل فی شرح الرسائل 2 - غاية المأمول في كشف معضلات الأصول، در دو جلد ضخيم كه تقريرات درس استادش سيد حسين كوهكمرى است. 3 - حاشيه بر قوانين، كه بوسيله خواهر زاده‌اش ميرزا على بن لطف على (متوفاى 1340 قمرى) جمع‌آورى و تدوين شده است. 4 - تفسير ميرزا موسى تبريزى.
وفات
سيد موسى تبريزى، اين عالم و فقيه بزرگوار، در سال 1305 قمرى دار فانى را وداع گفته و به ملكوت حق پيوست.
منابع
نرم افزار اصول فقه، مرکز نور.
