کاتبی نیشابوری

شمس‌الدین‌ محمد کاتبی نیشابوری

نام پدر: عبدالله

تخلص: کاتبی

تولد و وفات: ( ... - ۸۳۸/۸۳۹) هجری قمری

شهرت علمی و فرهنگی: عارف ، خطاط و شاعر

معرفی اجمالی

مولد و منشاء وی قریهٔ طرق ، میان نیشابور و ترشیز و طوس بود و به همین جهت هم به ترشیزی و هم به نیشابوری معروف شد. دوران جوانی را در مولد خود گذراند و به کسب علم و فنون عصر خود ، خصوصاً فن ادب و شعر پرداخت. از جمله استادان وی در نیشابور سیمی نیشابوری بود که خوشنویسی و فنون شعر را نزد او آموخت. وی برای تکمیل تحصیلات و اطلاعات خود به هرات رفت و در آنجات به خدمت بایسنقر میرزا پسر شاهرخ میرزا رسید و از مداحان او گردید. وی سفرهائی به استرآباد ، مازندران ، گیلان ، آذربایجان و شروان داشت و مداح پادشاهانی چون شروانشاه منوچهر و ابراهیم سلطان تیموری ، پسر شاهرخ میرزا (م ح ۸۳۸ق) گردید و پاداش و جوائز زیادی دریافت کرد. پس از مدتی به اصفهان رفت و در آنجا به خدمت خواجه صاین‌الدین علی‌بن محمد ترکه (۸۳۰/۸۳۵ق) که از بزرگان علم بود رسید و از او کسب فیض کرد. در زمینهٔ تصوف و عرفان از وی بهره‌ها برد. عاقبت به استرآباد برگشت و در همان‌جا درگذشت و در جوار مزار امازاده معصوم که به نه گوران معروف است به خاک سپرده شد. قاضی نورالله شوشتری در "مجالس‌المؤمنین" او را از شعرای شیعه شمرده و پاره‌ای از قصائد وی را در مدح امیرالمؤمنین (ع) آورده است.

آثار

از آثارش: "دیوان" شعر؛ "خمسه کاتبی"؛ ، شامل: "گلشن ابرار" به تقلید از "مخزن‌الاسرار" نظامی ، "مجمع‌البحرین" به تقلید از "خورشید و جمشید" سلمان ساوجی و همابی و همایون" خواجو که به دو بحر است که "ذوبحرین" خوانده می‌شود که این منظومه مقدمه‌ای به نثر دارد و موضوع عشق عرفانی ناظر و منظور است که به نام "ناظر و منظور" یا "ناصر و منصور" نیز معروف است؛ مثنوی "ده باب" به تقلید از "بوستان" سعدی ، مثنوی "سی‌نامه" یا "محب و محبوب"؛ مثنوی "کتاب دلربای" ، در سرگذشت قباد ، پادشاه یمن با وزیرش ، که بعد از ۸۳۰ق به نظم در آمده است. از دیگر مثنویات وی به "بهرام و گلندام" نیز می‌توان اشاره کرد.