ابرقوه

این مدخل از دانشنامه هنوز نوشته نشده است.

محتوای فعلی بخشی از یک کتاب متناسب با عنوان است.

(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)

ابركوه يا ابرقوه يكى از توابع و نواحى شهر قديمى اصطخر

                       جغرافياى تاريخى هجرت امام رضا عليه السلام از مدينه تا مرو، ص: 90

بوده است. ابن حوقل ابرقوه و يا ابرقويه را شهرى مستحكم به اندازه يك سوم شهر اصطخر با بازارهاى معمور و آباد در قرن چهارم توصيف مى‌كند. «93» ابرقوه در شمال قريه بيذ (ده بيد) در نيمه راه اصطخر و يزد واقع شده. «94» مقدسى از مسجدى نيكو در اين شهر سخن گفته است «95» و حمد اللّه مستوفى در خصوص اين شهر مى‌نويسد: ابرقوه را در ابتدا بر دامنه كوهى ساخته بودند و به آن «بركوه» مى‌گفتند و بعد از آن بر صحرايى كه هم اكنون است شهر را ساختند. وى مى‌نويسد: در ابرقوه «جهودى» چهل روز اگر بماند، نماند، و بدين سبب جهود در آنجا نيست و اگر از جاى ديگر به مهمى به آن موضع روند بعد از چهل روز معاودت كنند. در آنجا سروى است كه در جهان شهرتى داشته و درخت سروى در ايران زمين مثل آن نيست. «96» آثار تاريخى ابرقوه‌ در شهر ابرقوه و حومه آن آثار تاريخى دوران مختلف مشاهده مى‌شود، از جمله، مسجد جامع ابرقوه، «97» مقبره حسن بن كيخسرو (مزار طاووس الحرمين) قطبيّه، مناره سر در، مسجد حاجى كامل امامزاده احمد بن موسى بن جعفر عليه السّلام، مسجد امامزاده احمد، گنبد على، و مسجدى موسوم به مسجد بيرون، بناى مزارى مشهور به پيرسك يا پير صدق و سرو پشت آسياب، بناهاى تاريخى در كوه صفه و «98» ... __________________________________________________

(93)- ابن حوقل، صورة الارض، ص 50.
(94)- لسترنج، جغرافياى تاريخى سرزمينهاى خلافت شرقى، ص 305.
(95)- مقدسى، احسن التقاسيم، ص 457.
(96)- حمد اللّه مستوفى، نزهة القلوب، ص 200، همچنين نگاه كنيد به: اصطخرى، مسالك الممالك، ص 129؛ ابن بلخى، فارسنامه، ص 81 و 84.
(97)- قدمت مسجد جامع ابرقوه به سال 738 ه. ق مى‌رسد.
(98)- جهت اطلاع بيشتر ر. ك. به: ايرج افشار، يادگارهاى يزد، 1/ 335 و 360؛ آن دره گدار (و ديگران)، آثار ايران، 3/ 226؛ حسين بن على كاتب، تاريخ جديد يزد، ص 53، 95، 124، 246، 255، 264؛ ابن حوقل، صورة الارض، ص 56- 49؛ زركوب شيرازى، شيرازنامه، ص 22، 85، 9- 117؛ ابن بلخى، فارسنامه، 1/ 121، 124، 164؛ فسائى، فارسنامه، 59- 54، 310- 295، 367، 371؛ يادگارهاى يزد، 2/ 867، 899، 1238، 1243، 1244، 1246،
                       جغرافياى تاريخى هجرت امام رضا عليه السلام از مدينه تا مرو، ص: 91

قدمگاه امام على بن موسى الرضا عليه السّلام در ابرقوه‌ در آثار تاريخى يزد مسجدى معروف به مسجد بيرون در حومه اين شهر قرار دارد كه بر كتيبه آن گزارشى مندرج است ولى متأسفانه به دليل ريختگى اطلاعات مبهمى از عبور و يا توقف حضرت رضا عليه السّلام از آن به دست مى‌آيد. اين مسجد در كنار شهر قرار دارد و داراى حياط و ايوان و گرمخانه است كتيبه‌اى از كاشى معرّق در سه رشته خط به عرض تقريبى شصت و پنج سانتى‌متر و درازى پنج متر و به رنگهاى آبى و سفيد بر پيشانى سر در ورودى مسجد نصب شده و از آن اطلاعاتى تاريخى به دست مى‌آيد. متن آن به اين شرح است: اللّه هو الموفّق و المعين ربّنا تقبل منّا انّك انت السميع العليم. چون حضرت صمديّت عزّ شأنه و عظم سلطانه در عهد خلافت پناه پادشاه اسلام اعظم و اعلم سلاطين ايام لازال جلال سلطا (ن) ... (ريختگى به اندازه شصت سانتى‌متر) للّه (س) عيه كه توفيق عمارات خير به هر وقت و به هر جاى به تجديد رفيق فرمود در زمان عبور از ابرقوه عادت، ... (نيم متر ريختگى) بر در مسجد تبرّك نمود كه منزل امام معصوم على بن موسى الرضا عليه السّلام منار كه از اشعار اسلام است ساخت و به مقابل مزار طاووسيه مسجدى فوقانى و خانه رئيس الدّينى را بعد در سر سنگ نما كه ابعاضا (؟) مسجد و دار القرار و دار الحديث و دار السياده و الش (ريختگى به اندازه شصت سانتى‌متر) ... م اين ... دو دكان متّصل به مسجد مذكور. و (...) «99» راه شيراز به كثه (يزد) اصطخرى راه شيراز به كثه «100» (يزد) را كه به راه خراسان «101» معروف است‌ __________________________________________________ 1266؛ مصطفوى، اقليم پارس، 6- 2 و 327- 331.

(99)- ايرج افشار، يادگارهاى يزد، 1/ 8- 357.

منبع

جلیل عرفان منش، جغرافياى تاريخى هجرت امام رضا عليه السلام از مدينه تا مرو، آستان قدس رضوى، بنياد پژوهشهاى اسلامى‌، مشهد مقدس‌، 1376، ص90 و 91