الفصول العشرة فی الغیبة (کتاب)

کتابی است در زمینه مهدویت و کلام شیعه از شیخ مفید

معرفی اجمالی کتاب

یکی از آثار ارزشمند شیخ مفید فصول العشره می باشد که در موضوع غیبت حضرت ولی عصر (عج) به زبان عربی تالیف یافته است.

مطلبی که همواره در مسئله اعتقاد به وجود حضرت مهدی (عج)، مورد بحث وگفتگو قرار گرفته و عدم حل صحیح و کامل آن نسبت به وجود ایشان، موجب شک و تردید گردیده، تنها جنبۀ علمی و فلسفی آن بوده، نه جنبۀ کیفی و خارجی آن و به عبارت واضح تر آنچه که اعتقاد به غیبت حضرت مهدی (عج) را در انظار افراد دارای فکر و اندیشه، مورد اشکال قرار می دهد، این فکر است که غیبت فردی با آن خصوصیت و کیفیتی که شیعه ادعا می کند، آیا از نظر علمی و فلسفی امکان پذیر است یا نه؟ و کتاب حاضر با اینکه نهایت اختصار را درآغاز و انجام این بحث به کار برده، به بهترین وجه این جنبه را بررسی نموده و کاملا اشکالات آنرا حل کرده است، بگونه ای که برای شخص منصف و بی غرض، جای هیچ اشکال و ایرادی را نسبت به امکان وجود چنین فردی باقی نمی گذارد. شیخ مفید در دیباچه کتاب الفصول درباره این رساله می نویسد: در دیگر نوشته های خود به مسایلی چون وجوب امامت، عصمت امام، ویژگیهای امام، دلایل امامت ائمه معصومین (ع) نقد ادعای مخالفان، فلسفه غیبت و ... پرداخته. در این نوشته به ده پرسش درباره مهدی، پاسخ داده. شیخ همچنین در اهمیت این کتاب می نویسد: در این اثر آنچه تمامی خردمندان بدان نیاز دارند، آورده شده و به گونه ساده، در دسترس همگان قرار گرفته است.

محتوای کتاب

انتقادها و پرسشهای دهگانه این کتاب عبارتند از:

1- آیا امام حسن عسگری (علیه السلام) فرزندی به نام مهدی داشته است؟ آیا این را فقط شیعه باور دارد، یا غیر شیعیان نیز بدان اعتراف دارند؟

2- تکذیب وجود فرزند برا ی امام حسن عسگری(علیه السلام) از سوی جعفر بن علی (عموی امام زمان)

3- امام حسن عسگری (علیه السلام) اگر فرزندی به نام مهدی داشت، چطور در وصیت خود، از او نام نبرده و به مادرش وصیت کرده است. 4- دلیل بر ولادت مخفیانه و غیبت آن حضرت چیست؟

5 - غیبت طولانی، خلاف عادت پذیرفته نیست. چگونه می تواند فردی که در زمناهای دور چشم به جهان گشوده تا این زمان (411 هجری قمری) زنده باشد؟

6- غیبت طولانی، با دست نیامدن و مشخص نبودن محل سکونت وی چگونه ممکن است؟

7- بر فرض صحت غیبت، در صورت اجرا نکردن حدود بیان نکردن احکام، هدایت نکردن گمراهان، اقامه نکردن امر به معروف و نهی از منکر چه نفعی خواهد داشت؟

8- به هر دلیلی که شیعه امامیه ادعای فطحیه، کیسانیه، ناووسیه و اسماعیلیه را در باب غیبت باطل می شمارد، به همان دلیل ادعای شیعه امامیه نیز، در غیبت حضرت مهدی باطل است.

9- شیعه امامیه بر این باور است که خداوند غیبت آن حضرت را لازم دانسته و خداوند چیزی را اراده نمی کند، مگر آن که دارای مصلحت باشد. از سوی دیگر شیعه امامیه معتقد است که در مشاهده آن حضرت و اخذ معارف دین از وی، مصلحت کامل بندگان وجود دارد و با ظهور آن حضرت، همه مصالح تحقق می پذیرد. بنابراین چگونه خداوند غیبت حضرت را اراده نموده است.

10- اگر امامیه بر غیبت امام عصر (علیه السلام) اصرار کند، باید در هنگام ظهور، معتقد به معجزه باشد، تا مردم او را بشناسند، در حالی که داشتن معجزه از ویژگیهای پیامبران الهی است.

یادداشت

این کتاب به "المسائل العشره فی الغیبه والاجوبه عن المسائل العشر" نیز معروف است و با این نام نیز به چاپ رسیده است.

وضعیت نشر

این کتاب با تحقیق فارس حسون و انتشارات کنگره هزاره شیخ مفید در ۱۰۳ صفحه منتشر شده است.

منابع

دایرة المعارف طهور.ذیل مدخل " الفصول العشرة فی الغیبه " .(13 خرداد 139)