مرثیه
مرثیه به طور عام به شعر یا سخنی گفته می شود که در مدح و سوگواری مرده خوانده شود.[۱] و در اصطلاح شیعه :به مراسم عزائی که به یاد شهیدان راه دین و بخصوص در ایام محرم و به یاد واقعه ٔکربلا برپا کنند یا اشعاری که در ذکر مصائب و شرح شهادت پیشوایان دین و بخصوص شهیدان کربلا سرایند و خوانند، گفته می شود .[۲]
در فرهنگ شیعه مرثیه برای مصائب اهل بیت عصمت و طهارت از جایگاه ویژه ای برخوردار است. و عزاداري يکي از عناصر اصلي و کليدي در بررسي فرهنگ عاشورايي است، چنان که نمي‌توان نقش مثبت آن را در تحولات فرهنگي شيعه، ناديده گرفت.
برپايه روايات، برپا داشتن عزا براي سالار شهيدان و يارانش، مرثيه‌سرايي براي آنان و گريه بر مصائبي که بر ايشان گذشته است، به ويژه در دهه اول محرم و مخصوصا در روز عاشورا مورد تاکيد اهل بيت (ع) بوده است.
عزاداري براي سيدالشهداء(ع) در حقيقت اظهار محبت به خاندان پيامبر خدا(ص) است که قرآن ،مودّت آن‌ها را واجب کرده است :" قل لا اسئلکم عليه اجرا الا الموده في القربي" (شورا آيه 23)
در حقيقت عزاداري براي امام حسين عليه السلام اظهار همدردي در بزرگترين مصائبي است که براي اهل بيت عليه السلام و در واقع براي اسلام پيش آمده است شيخ صدوق، از امام صادق عليه السلام روايت کرده که فرمود: "رحم الله شيعتنا! شيعتنا و الله هم المومنون! فقد و الله شرکونا في المصيبه بطول الحزن و الحسرة، خداوند، شيعيان ما را رحمت کند آنان به خدا سوگند حقيقتا مومنند به خدا سوگند آنان در اندوه و حسرتي مدام در عزاي ما سهيم اند." (ثواب اعمال ص 257 ج 3)
و در روايات ديگري از ايشان نقل شده که فرمود: "و ارحم تلک الاعين التي جرت دموعها رحمه لنا و ارحم تلک القلوب التي جزعت و احترقت لنا ، و ارحم الصرحة التي کانت لنا ، و بر آن چشم‌هايي که از سر دل سوزي بر ما اشک‌هايشان روان شده رحم کن و بر آن دل‌هايي که براي ما بي تاب شده و آتش گرفته‌اند رحم نما، و بر شيون‌هايي که براي ما بلند گرييدند رحم آور." (الکافي ج 4 ص582 ج 11)
عزاداري براي سيدالشهداء(ع) يکي از بزرگترين مصاديق بزرگداشت شعائر الهي و نشانه پروامندي دل‌هاست. تحقیقا يکي از مهم‌ترين امتيازات جامعه شيعه، برخورداري از چشمه پر فيض نورانيت و معنويت عاشور است اين چشمه جوشان از نخستین روزي که موضوع ياد کرد مصيبت سيدالشهداء(ع) و يارانش مطرح شد جريان يافت و تا امروزه همچنان جاري است و پس از اين هم ادامه خواهد داشت
پانویس
منابع
فرهنگ معین
لغت نامه دهخدا
محمدی ری شهری، فرهنگ نامه مرثیه سرایی و عزاداری سید الشهداء علیه السلام، نشر مشعر، ص11 و 12
