رجزهای یاران ابا عبدالله علیه السلام
شعرهاى حماسى كه جنگاوران در ميدان هاى نبرد مى‌خوانند. «رجز، نام يكى از بحور شعرى عربى است كه نوعى تحرك و روانى در آن است. در گذشته و دوران جاهليت، از اين وزن شعر بيشتر در اشعارى كه جنبه مبارزه، دشنام يا تفاخر داشته استفاده مى‌شده است. بكارگيرى اين وزن و آهنگ در شعرهاى حماسى كه مبارزان در ميدان هاى جنگ مى‌خواندند، سبب شده كه به آن اشعار، رجز گويند. معمولا رجز، ابياتى كوتاه داشته و به صورت ارتجالى در ميدان سروده مى‌شده است. از اين رو گاهى هم خطاهاى دستورى و ادبى دارد».[۱]
بيشتر افراد، هنگام رجز خواندن در ميدان مبارزه، اشعار شعراى عرب را كه باحال و وضع آنان مطابق بود مى‌خواندند و اگر خود جنگجو طبع شعر داشت، فى البديهه در وصف و معرفى خويش شعر مى‌سرود و نام خود و پدر و قبيله و سوابق دليرى‌هاى خود و قبيله‌اش را در آن بيان مى‌كرد.
رجز، هم براى تقويت نيرو و روحيه خود بود، هم براى ترساندن رقيب. «رجز، سرود نظامى رايج در آن دوره‌ها بود كه جنگاوران در اثناء جنگ، آن را مى‌خواندند و به شجاعت و قهرماني هاى خويش مى‌باليدند و دشمنانشان را به كشتن و تار و مار كردن تهديد مى‌كردند. رجز در آن ميدان هاى نبرد، مانند يك سلاح پيكار مؤثر بود و رزم آوران همان گونه كه بر شمشيرها و تيرها و نيزه‌ها اعتماد مى‌كردند، بر رجزهاى خود نيز تكيه مى‌كردند».[۲]
در كربلا نيز، حسين بن على علیه السلام و فرزندان و برادران و يارانش در ميدان هاى نبرد، رجز مى‌خواندند. رجزهايى كه اصحاب امام روز عاشورا مى‌خواندند، نمايانگر عقيده و هدفى كه در راه آن از شهادت استقبال مى‌كردند و انگيزه جهادشان بود، كه در چه راهى و براى چه هدفى است و نشان دهنده يقين، ثبات قدم، آگاهى و بصيرتشان بود.
مثلا حضرت اباالفضل، گفته است: والله ان قطعتموا يمينى انى احامى ابدا عن دينى كه گوياى حمايت از آيين است. قاسم بن حسن علیه السلام رجز مى‌خواند كه: «ان تنكرونى فانا ابن الحسن...».
عمرو بن جناده رجز مى‌خواند: اميرى حسين و نعم الامير سرور فؤاد البشير النذير...
على اكبر علیه السلام مى‌خواند: انا على بن الحسين بن على نحن و بيت الله اولى بالنبى تالله لا يحكم فينا ابن الدعى اضرب بالسيف احامى عن ابى ضرب غلام هاشمى عربى...
يا خود ابا عبدالله الحسين علیه السلام رجزهاى متعددى دارد، از جمله: القتل اولى من ركوب العار والعار اولى من دخول النار...
يا اين رجز كه: انا الحسين بن على اليت ان لاانثنى احمى عيالات ابى امضى على دين النبى؛ كه همه و همه، سرشار از روحيه بالا و انگيزه‌هاى والا و دليرى و ثبات و پايدارى شجاعانه است.[۳]
پانویس
- ↑ دائرة المعارف الاسلاميه، ج 10، ص 50 به بعد. (نقل به تلخيص)
- ↑ حياة الامام الحسين، ج 3، ص 155.
- ↑ رجزهاى امام و فرزندان و اصحاب، در كتاب هاى تاريخ و مقتل به طور مبسوط آمده است. از جمله ر.ك: (بحارالانوار، ج 45، ص 13 به بعد، مناقب، ج 4، ص 100 به بعد. در همين مجموعه نيز، رجزهاى برخى از شهداى كربلا، ذيل معرفى خودشان آورده شده است. درباره رجز، بحثى در «الاغانى» ابوالفرج اصفهانى است، ج 18، ص 164).
منابع
جواد محدثی، فرهنگ عاشورا، نشر معروف.
