ودیعه

«وديعه» عقدى است ميان دو طرف مبنى بر اينكه يكى از آن دو، مالى را به ديگرى به امانت بسپارد تا براى وى نگهدارى كند. به صاحب مال، امانت‌گذار (مودِع) و به كسى كه آن را قبول مى‌كند، امانت‌دار (مستودَع) گفته مى‌شود.

معنا و شرایط ودیعه

«ودیعه» به معنای «امانت» است؛ با این تفاوت که، امانت عام بوده و به مواردی که مالی با قصد یا بدون قصد در اختیار دیگری قرار می‌گیرد اطلاق می‌شود؛ اما ودیعه خاص است و تنها امانتهایی را که با قصد و انشا در اختیار کسی قرار داده شود شامل است. همچنین، ودیعه عقدی است که نیاز به ایجاب و قبول دارد و در متعاقدین شرایط عامه تکلیف شرط است، برخلاف امانت که در همه موارد آن این امور لازم نیست.

عقد وديعه در صورتى صحيح است كه دو طرف آن بالغ و عاقل باشند. اين عقد از سوى هر دو طرف قابل فسخ است؛ يعنى هر لحظه كه امانت دار بخواهد، مى تواند امانت را به صاحبش بازگرداند؛ چنانكه امانت گذار نيز هر وقت بخواهد، مى تواند امانتش را پس بگيرد.

مصادیق ودیعه

• 1) سپردن اموال به همسایه هنگام سفر، مصداق ودیعه می‌باشد، اگرچه عنوان عقد ودیعه را ذكر نكنند.

• 2) نگاهداری اسلحه و موبایل و... كه در نگهبانی بعضی ادارات تحویل داده می‌شود.

• 3) نگاهداری كفش‌ها در مساجد.

• 4) بعضی ادارات جهت نگهداری وسایل، صندوق امانات تدارك دیده‌اند. و موارد دیگر كه مصداق ودیعه هستند و احكام ودیعه بر آن بار می‌شود.

وظایف مستودع یا امین

• 1) حفاظت از مال امانتی؛ به همان‌ صورتی كه مقرر شده است، یا طبق متعارف باید عمل کند. بر امانت‌دار واجب است در حفظ امانت بكوشد و آن را در جاى مناسبى نگه دارد، به گونه‌اى كه در نظر عرف، در نگهدارى امانت كوتاهى نكرده باشد، وگرنه در صورت تلف مال، ضامن است.

• 2) عدم استفاده از مال امانی؛ چرا كه مال برای حفاظت پیش او گذاشته شده است، مگر این‌كه با صراحت یا ضمناً اجازه در استفاده داشته باشد. والّا اگر اجازه نداشته و استفاده كرده باشد، ضامن است.

• 3) رد عین مال امانی؛ امین باید عین مالی را كه دریافت كرده است رد نماید، نه عوض و بدل آن را، مگر این‌كه عین مال از او قهراً‌ گرفته شده یا تلف شده توسط امین، كه در این صورت عوض، مثل یا قیمت آن پرداخته می‌شود.

• 4) ضمانت امین در صورتی است كه مال توسط او یا ورثه او تلف شود یا این‌كه در نگاهداری مال تعدی و تفریط كند، والّا چون امین است مسئول تلف یا نقص مال نمی‌باشد. بنابراين اگر مال امانى بدون تعمد و كوتاهى امانت‌دار، به طور اتفاقى از بين رفت، وى ضامن نيست.

• 5) رد مال به مالک واقعی؛ اگر ثابت شود كه كسی دیگر مالك است، باید آن را به مالك واقعی رد كند.

• 6) اگر كسى مالى را دزديده و آن را به امانت گذاشت، بر امانت دار جايز نيست آن را به وى بازگرداند بلكه آن مال در دست او امانت شرعى است و بايد آن را به صاحبش بازگرداند و اگر او را نمى شناسد، بعد از معرفى يك سال، از سوى وى صدقه دهد.