آب مضاف

این مدخل از دانشنامه هنوز نوشته نشده است.

محتوای فعلی مقاله یکی از پایگاه های معتبر متناسب با عنوان است.

(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)

«آب مضاف» یکی از اقسام آبها در فقه اسلامی است و آن آبی است که به دلیل مخلوط شدن آن با چیز دیگری، اطلاق کلمه آب بر آن به تنهایی صحیح نباشد؛ مثل آب هندوانه و گلاب یا آب گِل.

تعریف آب مضاف

آب در یک تقسیم بندی کلی بر دو قسم است: آب مطلق و آب مضاف.

«آب مطلق»، آبی است که اطلاق کلمه آب بر آن بدون هیچ اضافه و قیدی صحیح باشد؛ و به عبارت دیگر آبی است که با چیزی دیگر مخلوط نشده باشد، مانند آب باران و آب دریا.

اما «آب مضاف» آبی است که اطلاق کلمه آب بر آن به تنهایی صحیح نباشد؛ اعمّ از این که از چیزی گرفته شده باشد، مثل آب هندوانه و گلاب؛ یا با چیزی مخلوط شده باشد به طوری که دیگر به آن آب نمی‌گویند، مانند شربت یا آب گِل؛ و یا به شکل دیگری باشد مثل آب دهان و غیره.

آب مضاف مخلوط یا ترکیبی است که اگرچه درون آن مولکول‌های آب نیز وجود دارد، ولی این مولکول‌ها با مولکول‌های عناصر دیگر به نحوی مخلوط یا ترکیب شده است که دیگر در عرف به این مخلوط یا ترکیب آب گفته نمی‌شود و اگر آب را بر آن استعمال کنند به صورت مضاف و اضافه شده به مفهوم دیگری خواهد بود مانند آب گِل یا گلاب که بیانگر مخلوط یا ترکیبی است که از اجتماع مولکول‌های آب با مولکول‌های گِل (در آب گِل) یا از اجتماع مولکول‌های آب با مولکول‌های گُل (در گلاب) تشکیل شده است.

در وجه تسمیه آب مضاف دو نظر می‌توان ارائه کرد: اول: آب مضاف حکایت از آبی می‌کند که به چیز دیگری اضافه شده است؛ دوم: آب مضاف حکایت و بیانگر مفهومی است که برای بیان آن از اضافه شدن لفظ آب به یک لفظ دیگر استفاده می‌شود.

ذکر این نکته ضروری است که اگر آب با چیز دیگری مخلوط یا ترکیب شود، امّا به نحوی که باز هم به آن آب گفته شود، در این صورت آب مورد نظر آب مطلق محسوب می‌شود نه آب مضاف، اگرچه رنگ یا طعم آب را تغییر داده باشد، مانند آبی که مقداری رنگ یا نمک به آن اضافه شده باشد که در این صورت باز هم آب مطلق می‌باشد.

حکم آب مضاف

خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: «... وَأَنْزَلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً طَهُورًا» (سوره فرقان، ۴۸)؛ یعنی ما از آسمان آبی فرستادیم که پاک است و پاک کننده.

حال سوال این است که آیا این حکم شامل «آب مضاف» هم می‌شود یا نه؟ به عبارت دیگر آیا آب مضاف پاک است و در صورت مثبت بودن پاسخ، آیا پاک کننده هم هست و آیا می‌توان با آن وضو یا غسل کرد یا نه؟

پاسخ این است که آب مضاف به خودی خود پاک است، مگر این که با نجاستی برخورد نماید. بنا به اجماع فقها، آب مضاف هر چقدر هم زیاد باشد به محض ملاقات با نجس – هر چقدر کم باشد –، نجس می‌شود.

همچنین قریب به اتفاق فقها قائلند که آب مضاف پاک کننده نیست، که در مقابل آن قول شیخ صدوق به جواز وضو و غسل با گلاب و قول سید مرتضی به جواز رفع حدث با آن است؛ نظر فقهای معاصر نیز این است که آب مضاف پاک است، ولی پاک کننده نیست.

منابع

• "آب مضاف"، دانشنامه پژوهه، داریوش سعادتی لیلان، تاریخ بازیابی: ۲۰ اسفند ۱۳۹۱.