غلامحسین رهنما
«غلامحسین ریاضى» معروف به «رهنما» (۱۳۶۵-۱۲۹۹ ق) از رجال علمى و فرهنگى و استاد ریاضى و فیزیک معاصر در ایران بود. او در مشاغل استادى دانشگاه، ریاست دانشکده‌ى فنى، معاونت و وزارت فرهنگ خدمت کرد.
زندگی‌نامه
غلامحسین رهنما در ۱۵ ذی الحجه ۱۳۰۰ ق. (۱۲۶۲ش) در شیراز متولد شد. در دارالفنون تحصیل کرد و مدت ها نزد استاد عبدالغفار خان نجم‌الدوله ریاضى و هیئت خواند و به تکمیل معلومات خود پرداخت.
رهنما در ۱۳۲۰ (۱۲۸۱ش) در وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه (وزارت آموزش و پرورش کنونى) استخدام شد و به تدریس پرداخت. او حدود چهل و پنج سال در مدارس عالى و دانشگاه تهران به تدریس علوم ریاضى و هیات اشتغال داشت. بسیارى از مشاهیر علمى و ادبى همچون سعید نفیسى، عباس اقبال، حسین گل گلاب، محسن هشترودى، احمد بیرشک و اسداللّه آل بویه از شاگردان رهنما بودند. محمد مصدق (متوفى ۱۳۴۵ش) نیز از شاگردان خصوصى او بود. رهنما معلمى دقیق و پرحوصله بود، مصطلحات علوم زمان را مى دانست و اصطلاحات ریاضى را به همان نحو که آموخته بود، در تدریس و تألیف به کار مى برد .
در سال ۱۳۰۵ ش، مجمع نجومى آکادمى علوم فرانسه او را به عضویت دائمى پذیرفت. رهنما در سال ۱۳۱۳ ش. موفق به اخذ درجه‌ى دکترا از شوراى عالى دانشگاه تهران گردید.
او افزون بر تدریس، عضو هیئت دولت بود و با تشکیلات فرهنگى و آموزشى همکارى مى کرد، ازجمله عضو شوراى عالى معارف بود و تصدى وزارت معارف در هیئت دولت سوم مهدى قلى هدایت (۱۳۱۰ـ۱۳۱۲ش) را به عهده داشت. رهنما همچنین از کسانى بود که لایحه قانون تأسیس دانشگاه تهران را تهیه کرد و در تجدید نظر و تدوین کتابهاى درسى مدارس با محمدعلى فروغى، عیسى صدیق اعلم و على اکبر سیاسى به همکارى پرداخت.
رهنما در ۱۳۱۴ش، عضو پیوسته فرهنگستان ایران شد و در «کمیسیون فرهنگ فارسى و واژه گزینى و گردآورى واژه» به فعالیت پرداخت. او همچنین ریاست کمیسیون لغت و کمیسیون اصطلاحات علمى فرهنگستان را به عهده گرفت. احمد آرام، از شاگردان رهنما، او را نخستین ویراستار ایرانى به مفهوم کنونى آن و فردى صاحب اندیشه در زبان فارسى دانسته است. به گفته او، رهنما نخستین کسى است که در اندیشه استفاده از واژه هاى فارسى به جاى واژه هاى بیگانه بود.
غلامحسین رهنما سرانجام در اردیبهشت ۱۳۲۵ (۱۳۶۵ ق) در تهران وفات یافت و در شهر رى در جوار حضرت عبدالعظیم در باغ جیران مدفون شد.
آثار و تألیفات
رهنما، زبان فارسى، عربى و فرانسه را به خوبى مى دانست و با زبان آلمانى نیز آشنایى داشت. او طبع شاعرى نیز داشت و گاهى به تفنن شعر مى سرود. همچنین در نشر مجله فروغ تربیت، که ناشرش ابوالحسن فروغى (متوفى ۱۳۳۸) بود، همکارى مى کرد. مقالات وى در شماره هاى مختلف مجله به چاپ رسیده است. دکتر رهنما همچنین در حوزه علوم ریاضى آثارى از خود به جا گذاشته است. برخی از آثار او عبارت است از:
- «هیئت»؛
- «هندسه‌ى مجسمات»؛
- «هندسه‌ى فضایى چشم‌نماى هندسى»؛
- «فیزیک»؛
- «هندسه‌ى مسطحه»
- رساله‌ى دکترا در موضوع «نسبت محیط به قطر دایره‌ى عدایى».
منابع
