بنی ضبّه

«بنی ضبّه» طایفه ای هستند که مردم آن با حضرت قائم علیه السلام به نبرد می پردازند و حضرت نیز با آنان می جنگد.

آل ضبه تیره‌ای از عرب عدنانی طایفه مُضر از نسل بکر بن سعد بن ضبه بودند.

بر پایه گزارشی، روستایی به نام ضبه در حجاز، در راه شام، بر ساحل دریا و مجاور بدا، روستای حضرت یعقوب، قرار داشته است.

در منابع گزارشی درباره ضبه و خاندانش ارائه شده که حاکی از نقش و ارتباط برخی از ایشان با مکه مکرمه است.

گویا بیشتر افراد آل ضبه مسلمان نشدند و با پیامبر(ص) رابطه نیکو نداشتند. در سال ششم هجری، گروهی از بنی‌‌ضبه در مدینه به حضور رسول خدا(ص) رسیدند و ضمن شکایت از بیماری خود، از آن بزرگوار کمک خواستند. پیامبر(ص) از آنان خواست چند روزی در مدینه بمانند تا با مراقبت مسلمانان بهبود یابند و بتوانند در سریه‌های بعدی با مسلمانان همراهی کنند؛ ولی آنان مایل بودند در خارج مدینه جای گیرند. پیامبر اکرم(ص) با پذیرش خواسته آنان، به تنی چند از مسلمانان مأموریت داد تا مقداری از شتران بیت ‌المال را در چراگاه اطراف مدینه نگه دارند و از شیر آن‌ها بیماران بنی‌‌ضبه را پذیرایی و پرستاری کنند. آنان با حمایت پیامبر(ص) در مدتی کوتاه سلامت خود را بازیافتند؛ اما به جای قدردانی، سه تن از نگهبانانِ شترها را کشتند و شتران را به سرقت بردند. هنگامی که این خبر ناگوار به پیامبر(ص) رسید، علی(ع) را مأمور دستگیری آنان کرد. امیرمؤمنان(ع) این خطاکاران را تعقیب و بازداشت نمود و به حضور پیامبر(ص) آورد. در این لحظه پیک وحی نازل شد و آنان را محارب دانست و حکم آنان را که اعدام یا قطع دست و پا در جهت مخالفِ هم یا تبعید از سرزمین خود بود، به پیامبر ابلاغ کرد. (سوره مائده، آیه ۳۳) پیامبر با قطع یک دست و یک پا در جهت مخالف هم، حکم خدا را درباره آنان جاری کرد.

گروهی از آل ضبه پس از رحلت پیامبر(ص) مرتد شدند و ادعای دروغین پیغمبری سجاح را پذیرفتند؛ ولی سپس به اسلام بازگشتند.

آل ضبه در فتوحات حضور داشتند. در فتح ایران و در یکی از نبردها به نام حَصید، روزبه از فرماندهان ایرانی به وسیله عصمة بن عبدالله حارثی ضبی کشته شد و این باعث گردید تا مسلمانان، منطقه حصید را فتح کنند و غنایم بسیاری به ‌دست آورند.

آل ضبه در زمان حکومت امام علی(ع) با آن حضرت دشمنی ورزیدند و در جنگ جمل سپاه عایشه را همراهی کردند. شدت حمایت آنان از عایشه چندان بود که عایشه علت شکست خود را خاموش شدن صدای آل ضبه و کشته شدن آنان ‌دانست. آل ضبه پرچمداران جنگ جمل در سپاه عایشه بودند و بیش از ۷۰ دست که زمام شتر عایشه را گرفته بودند، در آن روز از بدن آنان جدا شد.

ایشان با شور و تعصب بسیار بر ضد امام علی(ع) ‌جنگیدند و در این نبرد ۸۰۰ یا ۲۰۰۰ نفر کشته دادند. اشعار و رجزهای بسیاری از آنان در این واقعه بر جای مانده که نشان می‌دهد به حضور خود در جنگ جمل و دشمنی با امیرمؤمنان(ع) مباهات می‌کردند. عمرو بن یثربی ضبی، از سران ضبه در این نبرد، زید بن صوحان عبدی از یاران امام علی(ع) و دو نفر دیگر را به شهادت رساند.

بنابر روایتی امام صادق(ع) اعراب بنی‌‌ضبه را یکی از ۱۳ قومی می‌نامد که هنگام ظهور حضرت مهدی(عج) بر ضد ایشان می‌جنگند.

«ضبّه»، نام روستایی از حجاز است که در راه شام در ساحل دریا قرار گرفته است.

در کنار آن، روستای حضرت یعقوب علیه السلام به نام «بدا» قرار دارد. بنی ضبّه قبیله ای است که در جنگ جمل به پشتیبانی از دشمنان امام علی علیه السلام برخاستند و بیشتر اشعار و رجزهایی که در جنگ جمل خوانده شد، متعلق به قبیله ضبّه و ازد بود؛ آنان در آن جنگ، گرداگرد شتر عایشه را گرفتند و از او حمایت کردند.

منابع

• "آل ضبة"، دانشنامه حج و حرمین شریفین.
• شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، ج9، ص320.

الانساب، ج۸، ص۳۸۶؛ معجم البلدان، ج۳، ص۴۵۲.

الکافی، ج۷، ص۲۴۵؛ دعائم الاسلام، ج۲، ص۴۷۶؛ تهذیب، ج۱۰، ص۱۳۴-۱۳۵.

تاریخ طبری، ج۳، ص۲۷۰-۲۷۱.

تاریخ طبری، ج۳، ص۳۸۰؛ البدایة والنهایه، ج۶، ص۳۵۱؛ الاصابه، ج۴، ص۴۱۵.

تاریخ طبری، ج۴، ص۵۱۸؛ البدایة والنهایه، ج۷، ص۲۴۲-۲۴۳؛ امتاع الاسماع، ج۱۳، ص۲۴۶.

مروج الذهب، ج۲، ص۳۶۶.

وقعة صفین، ج۱، ص۵۵۷؛ انساب الاشراف، ج۳، ص۴۰؛ الاصابه، ج۵، ص۱۲۲.

الغیبه نعمانی، ص 299؛ بحارالانوار، ج52، ص363.