بازارهای عرب پیش از اسلام
این مدخل از دانشنامه هنوز نوشته نشده است.
محتوای فعلی بخشی از یک کتاب متناسب با عنوان است.
(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)
«سوق» در زبان عربى به معناى بازار و جمع آن «اسواق» است. «اسواق عرب»، ده بازار بزرگ و همگانى فصلى بوده که در زمان جاهلیت یعنى دوران پیش از ظهور اسلام در نقاط مختلف عربستان شهرت داشت. در حقیقت عرب را مى توانستد در این بازارها بشناسند. اسواق عرب پس از مراسم حج که در ماه رجب و ذی الحجه در مکه و عرفات و منا انجام مى گرفت، و شعار بزرگ قبائل عرب بود، مهمترین مراسم و کنگره بزرگ آنها به شمار مى رفت.
محل برگزارى بازارهاى دهگانه عرب در کشور کنونى اردن، یمن، عدن، حضرموت، بحرین، مسقط و عمان و نجد در عربستان کنونى بود. در این قلمرو وسیع شبه جزیره، تقریبا از مجموع قبائل عرب اعم از بت پرست و نصرانى و یهودى و ستاره پرست و پیروان سایر ادیان و عقاید خرافى، از شام و عراق و یمن و بحرین و سواحل خلیج فارس و نجد و یمامه و تهامه و حجاز شرکت مى جستند.
برنامه کار آنها و شرکت در این بازارها این بود که از ماه ربیع الاول آغاز مى گردید تا در ماه ذى الحجه پس از شرکت در آخرین بازارها بتوانند به مکه بیایند و در مراسم حج حضور یابند و بعد از پایان موسم به میان قبایل خود بازگردند. بنابراین قبایل عرب در دوره سال، شخصیت و منافع مادى و معنوى خود را بدین گونه تامین مى کردند. این غیر از سفرهاى تجارى عرب به یمن و شام و ایران و حبشه و دیگر نقاط بود. تجار عرب کالاهاى خود را که از این کشورها مى آوردند اغلب در اسواق دهگانه خود عرضه مى کردند و بقیه شرکت کنندگان نیز آنها را با فرآورده هاى خود مبادله مى نمودند.
یعقوبى مورخ مشهور، بازارهاى دهگانه عرب را که در آنها براى مبادله تجارى و داد و ستد خود اجتماع مى کردند، و سایر مردم هم در آنجا گرد مى آمدند، و بدان وسیله از تامین خون و مال خود برخوردار مى گشتند، بدین سان شرح مى دهد:
- ۱- یکى از بازارهاى دهگانه عرب در دومة الجندل در ماه ربیع الاول برگزار مى شد. رؤساى این بازار از دو قبیله غسانى و بنى کلب بودند.[۱]
- ۲- بازار مشقر واقع در هجر در بحرین بود که در ماه جمادى الاولى گشایش مى یافت، و قبیله بنى تمیم آن را برگزار مى نمودند.
- ۳- بازار صحار (شهرى واقع در کنار دریا در مسقط و عمان) در اولین روز ماه رجب افتتاح مى شد.
- ۴- بازار ریا، عرب از بازار صحار سرازیر مى شدند به بازار ریا، و آل جلندى حکمرانان آنجا از آن ها مالیات مى گرفتند.
- ۵- بازار شحر (در ساحل دریاى هند در خاک یمن در سرزمین مهره) بازار آن جا در سایه کوهى که قبر حضرت هود علیه السلام در آن واقع است، به وسیله اعراب مهره برگزار مى شد.
- ۶- بازار عدن در روز اول ماه مبارک رمضان برگزار مى گردید، و تجار از آن جا عطر به سایر نقاط مى بردند.
- ۷- بازار صنعاء در نیمه ماه مبارک رمضان افتتاح مى شد.
- ۸- بازار رابیه در حضرموت در جنوب یمن برگزار مى گردید. اعراب با محافظ به آن جا مى رفتند. زیرا حضرموت مملکت نبود، و قبیله کنده آن را برگزار مى نمودند و به حفاظت از آمد و رفت مردم برمى خاست.
- ۹- بازار عکاظ واقع در بالاى سرزمین نجد بود. عرب در ماه ذى القعده در بازار عکاظ اجتماع مى کردند. در این بازار قریش و سایر قبائل عرب گرد مى آمدند، و بیشتر آن ها اعراب مضرى بودند. در بازار عکاظ بود که قبایل عرب اقدام به مفاخرت مى نمودند.
مشهورترین این بازارها که در تاریخ اسلام از آن سخن رفته است، همان بازار عکاظ بود. چون تمام قبائل پس از شرکت در بازارهاى دیگر در آخر به «سوق عکاظ» مى آمدند و در آن جا بود که به مفاخرت و ایراد شعر و خطابه و شناسائى و شناساندن خود مى پرداختند. پیغمبر اکرم صلى الله علیه و آله نیز در بازار عکاظ حضور یافته بود و از دیدنى هاى خود در این بازار یاد مى کرد.
به طور خلاصه قبائل عرب از شمال و غرب براى شرکت در بازارهاى خود به حرکت درمى آمد و سرانجام بیشتر آن ها (غیر از یهودیان و نصرانى ها و ستاره پرستان) وارد مکه مى شدند، و پس از شرکت در موسم حج و طواف کعبه و زیارت بعضى از بت هاى خود به اوطان خویش بازمى گشتند.
پانویس
- ↑ اعراب غسانی و بنی کلب که عمال رومی ها بودند، چون همجوار فلسطین و در منطقه ظهور مسیحیت اقامت داشتند، مانند قبیله طی که حاتم طائی از آن ها بود و در نزدیک دومة الجندل سکونت داشتند، اغلب مسیحی بودند. همچنین اعراب حیره که دست نشاندگان ایران ساسانی در مقابل هجوم رومیان به قلمرو آن ها در عراق کنونی، به شمار می رفتند. نیز به مسیحیت گرویده بودند. دومة الجندل واقع در نقطه ای بود که امروز جزو کشور اردن به شمار می رود.
- ↑ تاریخ یعقوبی، ج ۱ ص ۳۱۴.
منابع
- تاریخ اسلام از آغاز تا هجرت، علی دوانی، ص ۳۲-۳۶.
