محمد بن قاسم علوی
"محمد بن قاسم بن عمر بن على بن الحسین علیه‌السلام"، نَسَبش با چهار واسطه به "امام علی علیه‌السلام" مى رسد و بدین منظور به "محمد بن قاسم علوى" شهرت پیدا کرد.
او در عصر "معتصم عباسى" (هشتمین خلیفه عباسى) با خراسانیان همراه شد و بر علیه حاکمان معتصم در منطقه خراسان، قیام کرد. وى در آغاز در منطقه "جوزجان" (که هم‌اکنون در کشور افغانستان قرار دارد) مقیم شد و مردم آن ناحیه را به "الرضا من آل محمد" دعوت کرد و گروهى بسیار، دعوتش را اجابت کردند.
در آن زمان از جانب معتصم بالله در خراسان و شرق عالم اسلام، عبدالله بن طاهر حکومت مى راند و سیطره کاملى بر منطقه داشت. بدین جهت وجود این سید علوى را در آن ناحیه برنمى‌تافت و به حاکمان محلى و سرداران نظامى خویش دستور داد که با وى مبارزه کرده و نهضتش را خاموش گردانند. فشارهاى روزافزون و تندروى هاى حاکمان محلى و سرداران نظامى عبدالله بن طاهر، مردم را به جوش و خروش آورد و آنان را در "طالقان" به رهبرى "محمد بن قاسم علوى" وادار به قیام و شورش سراسرى و علنى نمود.
از آن پس میان یاران سید علوى و سپاهیان عبدالله بن طاهر درگیرى هاى متعددى به وقوع پیوست، ولى به خاطر برترى نیروهاى عبدالله بن طاهر و ضعف انقلابیون، محمد ناچار شد از جوزجان و طالقان به "نسا" (شهری در خراسان) مهاجرت کند. عامل نسا که از مهاجرت محمد باخبر شده بود، طى عملیاتى وى را دستگیر و به نزد عبدالله بن طاهر فرستاد. عبدالله بن طاهر نیز وى را در غل و زنجیر کرد و به نزد معتصم عباسى در بغداد ارسال نمود.
محمد بن قاسم در نیمه ربیع الثانی و به قولى در نیمه ربیع الاول سال ۲۱۹ قمرى بر معتصم وارد شد. وقتى محمد را وارد بر معتصم کردند، در مجلس عیش وى «فراغنه»[۱] در حال رقص و پاى‌کوبى بودند. هنگامى که محمد بن قاسم آن منظره را دید گریه کرد، گفت «اللهم انک تعلم انی لم أزل حریصاً علی تغییر هذا و انکاره»؛[۲] خدایا تو مى‌دانى که من براى دگرگونى این اوضاع قیام کرده‌ام.
معتصم سپس محمد بن قاسم را در نزد "مسرور کبیر" در جایگاهى تنگ و تاریک زندانى نمود و بر وى بسیار سخت گرفت. پس از سه روز وى را از سلول انفرادى و جایگاه تنگ و طاقت‌فرسا بیرون آورد و در اتاقى دیگر زندانى نمود.
محمد بن قاسم بعد از مدتى از نمدهاى همان زندان طنابى مى‌سازد و شبانه از زندان فرار مى‌کند و در منطقه «واسط» در عراق پنهان مى‌شود. وى همواره پنهان زندگى مى‌کرد تا اینکه پس از سپرى شدن ایام معتصم و واثق، در زمان متوکل عباسی در سال ۲۳۲ قمری مخفیگاه وى شناسایى مى‌شود. بعد از دستگیرى مجدد زندانى شده و در زندان رحلت مى‌کند. بر طبق نقل دیگر، او را در زندان مسموم نموده به شهادت مى‌رسانند.[۳]
پانویس
منابع
- سید تقى واردى، روزشمار تاریخ اسلام، جلد سوم، ماه ربیع الثانی.
- امام هادی علیه السلام الگوی زندگی، حبیب‌الله احمدی، پایگاه اطلاع رسانی حوزه.
