زیدیه
این مدخل از دانشنامه هنوز نوشته نشده است.
(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)
«زیدیه» یكی از فرقه‌های اصلی شیعه می‌باشد كه معتقد به امامت زید بن علی بن حسین علیه السلام است. شیخ مفید در معرفی زیدیه می‌نویسد: «زیدیه به امامت امام علی و امام حسن و امام حسین و زید بن علی علیهم السلام قائل هستند و نیز به امامت هر فاطمی كه به خود دعوت كند و در ظاهر عادل، اهل علم و شجاعت باشد و با او بر شمشیر كشیدن برای جهاد بیعت شود».
محتویات
پیدایش زیدیه
زید بن علی در سال 122 ه.ق در زمان حكومت هشام بن عبدالملك، با وجود منع برادش امام باقر علیه السلام، بر ضد حكومت ظالم قیام نموده و به شهادت رسید.
عقاید خاص او از جمله، قیام و خروج علیه ظالمان در هر شرایطی امكان امامت بدون برخورداری از علم غیب و عصمت و نگرش مثبت او نسبت به شیخین، سبب شد كه علی رغم این كه خود زید مدعی امامت نبود، پیروان او زید را امام دانسته و بعد از شهادت او در كوفه و عراق و سپس در ایران و یمن مذهب زیدیه را تشكیل داده و دست به قیام هایی زدند.
مهمترین قیام های زیدیه
- قیام یحیی بن زید در خراسان در سال 126 ه.ق.
- قیام محمد بن عبدالله (نفس زكیه) در مدینه در سال 145 ه.ق با ادعای مهدویت.
- قیام ابراهیم بن عبدالله در بصره در سال 145 ه.ق.
- قیام حسین بن علی (شهید فخ) در مدینه در سال ه169 ه.ق.
- قیام محمد بن ابراهیم (ابن طباطبا) در كوفه در سال 199 ه.ق.
نخستین فرقه‌های زیدیه
1. جارودیه
پیروان ابیجارود با این اعتقاد كه پیامبر تصریح بر امامت علی، حسن و حسین علیهم السلام به صورت وصفی و بدون ذكر اسم دارد؛ امامت از اولاد فاطمه خارج نمی‌شود؛ شیخین كافرند.
2. سلیمانیه
پیروان سلیمان بن جرید كه قائلند علی افضل صحابه بود و خطای صحابه از روی اجتهاد بوده ولذا گناهكار نمی‌باشند؛ تبری از عثمان لازم است؛ جنگ كنندگان با علی كافرند؛ بداء و تقیه جایز نیست؛ امامت در فرزندان فاطمه منحصر نیست.
3. صالحیه
پیروان حسن بن صالح كه معتقدند: علی افضل صحابه و اولی به امامت است اما بیعت با ابوبكر به خاطر رضایت امام علی علیه السلام خطا نبوده است؛ هر یك از فرزندان حسین قیام به شمشیر كند امام است؛ علم غیب امام نفی می‌شود؛ درباره عثمان باید سكوت كرد.
در قرن سوم فرقه «هادویه»، «ناصریه» و «قاسمیه» شكل گرفت كه عقاید نزدیك به امامیه بودند. فرقه هادویه توسط یحیی بن حسین در یمن، فرقه ناصریه توسط حسن بن علی در ایران و فرقه قاسمیه توسط قاسم بن ابراهیم رسی در یمن پایه گذاری شدند.
حكومت‌های زیدیان
1. مغرب
ادریس بن عبدالله كه بعد از قیام شهید فخ به شمال آفریقا گریخته بود، در سال 172 ه.ق توانست دولت ادریسیان را در مغرب پایهگذاری كند، اما این حكومت چند سال بعد از ادریس با حكومت فاطمیان مغرب مواجه شد. از سال 305 ه.ق ادریسیان حكومتی نداشتند. سرانجام در سال 375 ه.ق به تاریخ پیوستند.
2. ایران
با آمدن یحیی بن عبدالله به دیلم و تبلیغ امامت خویش دیلمیان و مردم طبرستان با علویان آشنا شدند و بعد از شهادت او توسط عباسیان حسین بن علی (داعی كبیر) در سال 250 ه.ق با دعوت و بیعت مردم طبرستان، آمل و ساری را تصرف كرد و بیست سال بر شمال ایران حكومت كرد و سپس محمد بن زید و بعد از او حسن بن علی و فرزندان او تا قرن چهارم حكومت زیدیه را بر شمال ایران حفظ كردند و از قرن چهارم به تدریج از قدرت زیدیان در شمال ایران كاسته شد و سلسله حكومت آن‌ها برچیده شد و با ظهور صفویه كاملاً از بین رفته و همه زیدیان به مذهب امامی گرویدند.
3. یمن
یحیی بن حسین در سال 284 ه.ق. در صعده یمن با ترویج مذهب هادویه حكومت زیدی را تشكیل داد. بعد از درگذشت او در سال 298 ه.ق تفكر زیدیه دچار افول شد و در سال 444 ه.ق. حكومت زیدی از بین رفت. سپس در سال 594 ه.ق. عبدالله بن حمزه قیام نموده و حكومت را بدست آورد. تا قرن دهم حكومت در دست زیدیان بود. در قرن یازدهم یمن بدست عثمانی‌ها افتاد. تا این كه سقوط عثمانی‌ها زمینه را برای حاكمیت احمد فرزند حمیدالدین فراهم كرد. حكومت او نیز با كودتای عبدالله سلال در سال 1385 ه.ق از بین رفته و حكومت جمهوری بر پا شد. بعد از آن با این كه ائمه زیدیه قدرت سیاسی خود را از دست داده بودند ولی دین خود را حفظ نمودند.
اكنون نیز در یمن و منطقه نجوان و جنوب كشور عربستان مذهب زیدیه پیروانی زیادی دارد. با گسترش وهابیت در جهان در یمن نیز زیدیان، بیشتر گرایش سلفی‌گری پیدا كرده‌اند و در اصول و عقاید نیز بیشتر به اهل سنت و مذهب شافعی روی می‌آورند ولی گروهی نیز هستند كه گرایش هادوی (كه شبیه به شیعه امامیه است) دارند.
منابع مقاله
- شيخ مفيد، اوائل المقالات، بيروت، دارالمفيد، 1372، ج4، ص 39.
- اشعري، علي بن اسماعيل، مقالات الاسلاميين، بي جا، دارالنشر، 1359، ص40.
- طبري، محمد بن جوير، تاريخ طبري، قاهره، مطبعة الاستقامة، 1939م.، ج7، ص497ـ504.
- فرمانيان، مهدي، موسوي نژاد، سيد علي، درس نامه تاريخ و عقايد زيديه، قم، نشر اديان، 1386، ص35.
- موسوي نژاد، سيد علي، آشنايي با تاريخ و عقايد زيديه، مجله هفت آسمان، شماره 11، ص80.
- بغدادي، عبدالقاهر، الفرق بين الفرق، ترجمه محمدجواد مشكور، تهران، اشراقي، 1385، ص30.
منابع
- زهرا خلیلی، فرقه زیدیه، دانشنامه پژوهه، بازیابی: 24 بهمن 1391.
