محمد فاضل ایروانی

ملا محمد ایروانی فرزند محمد باقر معروف به فاضل ایروانی یکی از اساتید علما و مراجع بزرگ شیعه در اواخر قرن سیزدهم هجری است. فاضل سنوات عمر شریفش در عتبات عالیات نجف و کربلا سپری شد.

فاضل از افاضل شاگردان مرحوم سید ابراهیم صاحب ضوابط و مرحوم نجفی صاحب جواهر و شیخ المتأخرین مرحوم انصاری بود که خود به درجه اعلای اجتهاد و مقام مرجعیت نائل آمد. بعد از وفات سید حسین ترک کرسی تدریس و همچنین زعامت و رهبری شیعیان قفقاز و آذربایجان و هند و اغلب بلاد به معظم له منتهی شد.

فاضل در فقه و اصول و حدیث و تفسیر مهارت داشت. وی عنایت و توجه خاصی به تربیت و تعلیم فضلای حوزه می نمود، و در نجف اشرف مدرسه ای برای فضلا بنا نمود. پس از فوت شیخ انصاری و سید ترک، کرسی درس او در نجف و کربلا (به موازات میرزا در سامرا) حائز اهمیت بود و اعلامی از حوزه درس او به مقام اجتهاد و استادی رسیدند.

فاضل حاشیه بر «قواعد» علامه و «لمعه» شهید زد. کتاب رسائل و مکاسب شیخ انصاری را حاشیه و تعلیق نمود. او همچنین رسائلی در تعادل و تراجیح، اجتهاد و تقلید، مکاسب محرمه، حجیت مظنه و غیره به رشته تحریر برد.

فاضل ایروانی سرانجام پس از عمری خدمت به اسلام و مسلمین در روز سوم ربیع المولود ۱۳۰۶ در نجف اشرف وفات نمود و در جنب مدرسه معروف به فاضل ایروانی مدفون شد.