نازک الملائکه
نازك صادق الملائكه مشهور به نازك الملائكه شاعر زن عراقي در سال ق1923/1341 م كه وي را در كنار پدر شاكرالسباب و عبدالوهاب البياني، يكي از بنيانگذران شعر نو عربي مي دانند.
خاندان
در خانواده فرهيخته و اديب شيعي در سال ق 1923/1341 م در عراق به دنيا آمد. پدرش به شعر و زبان عربي عشق مي ورزيد او آثار زیادی از خود به جا گذاشت كه دایرة‌المعارف «الناس» در بیست جلد از مهم‌ترین آن‌هاست و مادرش سلمي عبدالرزاق شيفته شعر عاشقانه بود و دفتر شعري با عنوان انشودة المجد (سرود سرفرازي) از او به چاپ رسيده است.
و همچنین دو دائی‌اش جمال و عبدالصاحب شاعر بودند. گفته می‌شود که نام «نازک» را پدربزرگ وی به علت علاقه‌اش به نازک عباد شخصیت زن انقلابی سوری برگزید. «ملائکه» لقبی است که همسایه‌های این خانواده به علت آرامش و سکون موجود در آن به آنها داده بودند. این لقب بعداً فراگیر گشت و با نام نازک، باقی ماند. نازك كودكي گندمگون، لاغر اندام با چشم و گيسي مشكين واز همان اوان كودكي، فردي جدي، باوفا، علاقمند به مطالعه و بسيار شكيبا بود. دختري منزوي و خجالتي كه نشانه هاي رومانتيسم، خيال پردازي و شاعرانگي در او آشكار بود.
دوران تحصیل
نازك تحصیلات ابتدایی و متوسطه‌ی خود را در بغداد به سال ١٩٣٩ به پایان رساند. وي پس از آموزش متوسطه در رشته ادبيات عرب در دانشسراي عالي بغداد به تحصيل مشغول شد و پس از اتمام تحصيلات خود در اين مقطع، براي ادامه تحصيل راهي ايالات متحده آمريكا شد و در رشته زبان انگليسي و ادبيات تطبيقي در دانشگاه پرنيسون درس خواند.
دوران تحصيل وي در آمريكا موجب شد كه وي با ادبيات جهاني آشنا شود و همين مسأله بعدها از عوامل تأثيرگذار در شعرش شد. نازك پس از بازگشت از آمريكا در سال1957 در دانشكده تربيت معلم بغداد به تدريس مشغول شد، اما براي اقامت دو ساله در بيروت، عراق را ترك كرد. پس از آن براي بار سوم به عراق بازگشت و در دانشگاه بصره و موصل، مدرس زبان و ادبيات عرب شد. اين شاعره فقيه عراقي سپس براي تدريس به دانشگاه كويت رفت.
فعالیت های اجتماعی و ادبی
شعر مشهور وي «كوليرا» و «وبا» را نخستين شعر آزاد در ادبيات عربي مي دانند. اگرچه وي خود بعدها در يكي از كتابهايش اين مسأله را رد كرده است. معمولاً نازك الملائكه را در ايران از لحاظ ابداع شعر نو در برابر افرادي همچون نيما يوشيج و از لحاظ مضامين و احساسات شاعرانه در برابر فروغ فرخزاد مي دانند.
نازك الملائكه، شاعرة عراقي حيات شعري خود را با شعر بلند «مرگ و انسان» آغاز كرد. شعري كه كوشيد كه در آن صورت شعري محتوم بودن رويارويي انسان با مرگ را به تصوير بكشد.
نازك از حيث انديشه سياسي ناسيوناليست مشرب بود و از نظر شعر رمانتيسيت به شمار مي آمد. او با عطف توجه به اوضاع اجتماعی و پرداختن به مسأله‌ی زن در جامعه، گرایشی متفاوت می‌یابد. دكتر شفيعي كدكني درباره شعر او معتقد است كه شعرش، شعري رقيق و تا حد زيادي رمانتيك است.
آن درشتي و برندگي كه در شعر بدر شاكرالسياب و عبدالوهاب البياتي ديده مي شود در شعر او وجود ندارد. شعرش روشن و دور از هر گونه غموضي است. نيز آن ـ شيفتگي شاعره به آثار رمانتيك هاي انگليسي از قبیل شلي وليتكس است كه نه تنها آنها را پذيرفته بلكه بسياري از شعرهاي آنان را ترجمه شعري كرده است.
امواج شعر نو، بر اين باور بود كه مسير شعر نو دچار انحراف شده دليل ترديدي در هشدار و اخطار دادن نسبت به مسير ـ شعر آزاد به خود راه نداد شايد از همين رو بود كه به رغم آثار پربارش در شعر، در اوايل دهه هفتاد از شعر گفتن در مسايل سياسي روي آورد.
نازك الملائكه در سال 1970 پس از به قدرت رسيدن حزب بعث، عراق را با شوهر خود عبدالهادي محبوبه ترك كرد و به كويت رفت. وي تا سال 1990 كه صدام به كويت حمله نمود، در كويت ساكن بود. پس از آن با خانواده اش راهي قاهره گرديد و تا پايان عمرش در آنجا ماند. نازك از 1990 تا پایان عمرش را در قاهره در عزلت بسر برد و در سال 2007 در سن 85 سالگي پس از يك دوره ابتلا به بيماري پاركينسون، در قاهره درگذشت و در آنجا به خاك سپرده شد.
آثار
آثار نازک الملائکة تصویر درخشانی است برای بیان احساسات او و آشکارکردن درون مضطرب و سرگردانش و آثار او به دو دسته ی ادبی و نقدی تقسیم می شود. مجموعه های شعری او شامل:
- عاشقة اللیل در سال 1947
- شظایا ورماد در سال 1949
- قرار الموجة در سال 1957
- شجرة القمر در سال 1968
- مأساة الحیاة و اغنیة للانسان(1945-1965م)
- یغیّر الوانه البحر در سال 1977
- للصلاة و الثورة در سال 1978
آثار نثری و نقدی او:
- کتاب قضایا الشعر المعاصر در سال 1962
- الصومعة والشرفة الحمراء در سال 1965
- سیکولوجیة الشعر در سال 1993
- التجزیئیّة فی المجتمع العراقی
اسلوب شعری
ویژگی ممتاز شعر او، احساسات و دردهای شدید است. او عاشق شب و همنشین درد می باشد؛ سرگردان در میان گورستان، او شب را یک دوست غم را یک رفیق و مرگ را پناهگاه خویش می یابد. شعر او پیوسته بذر یأس و ناامیدی می پراکند.
در سال (1947م) نخستین دفتر شعر او به نام «عاشقة اللیل» منتشر شد، در همان سال بود که جریان شعر آزاد با شعر "الکولیرا" آغاز شد. جریانی که پرچمداری آن در کش و قوس میان او و بدر شاکرالسیاب بود. بعد از آن در سال (1949م) دومین مجموعه ی شعر او به نام "شظایا ورماد" انتشار یافت و در آن دعوت عمومی خود را برای پیوستن به جریان شعر آزاد اعلام کرد.
در مقدمه ی کتاب می گوید: به نظر من امروز، شعر عرب در آستانه ی یک دگرگونی خانمان برانداز و طوفانی قرار دارد. از الگوهای گذشته چیزی باقی نخواهد ماند و پایه ی تمام اوزان، قوافی و الگوهای گذشته و مکتب ها همه و همه دچار لرزش و واژگونی خواهد شد.
منابع
- سایت الجزیره.
- مترجم ادریس عبدالله‌زاده ، در دسترس در سایت گیگا پارس.
