ابوصرمه خزرجى
از شاعران عرب.
در نام او اختلاف است. طبرى براى او نام‌هاى صرمة بن مالك، قيس بن صرمه، صرمة بن انس، ابوقيس بن صرمه را آورده است.[۱] در اسم و كنيه او نقل‌هاى ديگرى نيز وجود دارد.[۲]
او از بنى‌نجار بود[۳] و 120 سال عمر كرد.[۴] در جاهليت، رهبانيت اختيار و لباس پشمينه به تن و از بت‌پرستى دورى مى‌كرد. خود را از جنابت شستشو مى‌داد و از زن حائض دورى مى‌جست.[۵]
بر زبانش حق جارى بود و خدا را به بزرگى ياد مى‌كرد. دين مسيحيت را برگزيد اما از آن صرفنظر كرد. جُنُب و حائض حق ورود به مكان ويژه عبادتش را نداشتند او مى‌گفت: من خداى ابراهيم را مى‌پرستم.[۶] ابوصرمه در قبيله‌اش مورد احترام بود؛[۷] قبيله قريش را دوست مى‌داشت و چندين سال در ميان آنان زندگى كرد زيرا همسرش، ارنب دختر اسد بن عبدالعزى از قريش بود.[۸]
گويند: هنگام هجرت پيامبر صلى الله عليه و آله به يثرب، ابوصرمه اسلام را در كهنسالى به نيكى پذيرفت و از سابقان در اسلام پس از هجرت شد و جنگ بدر و ديگر غزوات را درك كرد.[۹]
به نقلى در فتح مصر نيز حضور داشت.[۱۰] به ابوصرمه اشعار زيبايى نسبت داده شده كه در اشعار دوران جاهليت او دعوت به خدا، نيكوكارى، تقوا، اخلاق نيك و صلح و آشتى به چشم مى‌خورد.[۱۱]
او پس از اسلام در ستايش خدا، پيامبر اسلام و توفيق تشرف به دين اسلام، فضايل قريش و آزمون‌هاى آن‌ها از سوى خداوند، اشعارى سروده است.[۱۲] نقل شده است كه عبدالله بن عباس براى آموختن اشعار ابوصرمه مدتى نزد وى مى‌آمد.[۱۳] او راوى احاديثى از پيامبر صلى الله عليه و آله بدون واسطه يا از طريقِ ابوايوب انصارى و ديگران است.
ابوصرمه در شأن نزول:
بخشى از آيه 187 سوره بقره/2 درباره ابوصرمه نازل شده است.[۱۴] روزه‌دار در آغاز اسلام، فقط مجاز به خوردن و آشاميدن از غروب تا پيش از خواب يا قبل از وقت نماز عشا بود.[۱۵]
روزى ابوصرمه از كار در نخلستان به خانه بازگشت و بر اثر خستگى به خواب رفت. هنگامى كه بيدار شد،[۱۶] از خوردن غذا پرهيز كرد و با همان حال روز بعد را روزه گرفت. هنگام ظهر بى‌هوش شد[۱۷] و به نقل سُدى، پيامبر به او فرمود: چرا تو را رنجور مى‌بينم؟[۱۸]
ابوصرمه ماجرا را نقل‌كرد؛ آنگاه اين آيه نازل شد: «كُلوا وَاشرَبوا حَتّى يَتبيَّنَ لَكم الخَيطُ الأبيَضُ مِنَ الخيطِ الأسوَدِ مِن الفجرِ...؛ بخوريد و بياشاميد تا رشته سپيد بامداد از رشته سياه (شب) بر شما نمودار شود».
با نزول اين آيه، حرمت خوردن و آشاميدن در شب ماه رمضان نسخ شد و مسلمانان خوشحال شدند.[۱۹]
پانویس
- ↑ جامع البيان، مج 2، ج 2، ص 223-228.
- ↑ توضيح المشتبه، ج 5، ص 458؛ الثقات، ج 3، ص 340؛ سيره ابن هشام، ج 2، ص 510؛ مجمع البيان، ج 1، ص 503.
- ↑ اسدالغابه، ج 3، ص 18.
- ↑ الاصابه، ج 3، ص 342.
- ↑ البداية والنهايه، ج 3، ص 124.
- ↑ مروج‌الذهب، ج 1، ص 71؛ الاستيعاب، ج 4، ص 298.
- ↑ الاصابه، ج 3، ص 342.
- ↑ البداية والنهايه، ج 3، ص 121.
- ↑ الاستيعاب، ج 4، ص 254.
- ↑ الاصابة، ج 7، ص 184.
- ↑ سيره ابن هشام، ج 2، ص 510 و 511.
- ↑ همان، ص 512.
- ↑ الاصابه، ج 3، ص 341.
- ↑ جامع البيان، مج 2، ج 2، ص 223 و 224.
- ↑ قمى، ج 1، ص 93؛ التفسير الكبير، ج 5، ص 268.
- ↑ الاصابه، ج 3، ص 343.
- ↑ اسباب النزول، واحدى، ص 48.
- ↑ جامع البيان، مج 2، ج 2، ص 227.
- ↑ اسباب النزول، واحدى، ص 49.
منابع
سيد مصطفى اسدى، دائرةالمعارف قرآن کریم، جلد 1، صفحه 693-694.
