الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور (کتاب)
سيوطى اين تفسير را در دو موضع معرفى كرده، يكى در مقدمه« الدر المنثور» و ديگرى در پايان كتاب اتقان.
کتابی مستند
در كتاب اتقان مى‌گويد: كتاب مستندى گردآورى كردم كه در آن روايات تفسيرى پيامبر( ص) را آورده‌ام، اين روايات حدود ده هزار و اندى ميشود. در ميان آنها حديث مرفوع و موقوف وجود دارد. به حمد الله اين تفسير در چهار جلد به پايان رسيده و آن را به« ترجمان القرآن» نامگذارى كردم.
در مقدمه« الدر المنثور» مى‌نويسد: وقتى كه« ترجمان القرآن» را تاليف كردم... چونكه احاديث اين تفسير از طرق گوناگون از منابع مهم استخراج شده بود متوجه شدم دانشجويان ميل چندانى به مطالعه آن ندارند زيرا خسته مى‌شوند، از اينرو اسناد آن را حذف نمودم و تنها به متن احاديث اكتفا نمودم و احاديث استخراجى را به منابع نسبت دادم و آن را به« الدر المنثور فى التفسير بالمأثور» ناميدم. از اين دو عبارت روشن مى‌شود كه سيوطى تفسير« الدر المنثور» را از تفسير« ترجمان القرآن» اقتباس كرده و در حقيقت« الدر المنثور» خلاصه« ترجمان القرآن» است آنهم خلاصه‌اى كه فقط اسناد احاديث را حذف كرده نه متن احاديث.
يادآورى اين نكته سودمند است كه تفسير« الدر المنثور» على‌رغم شهرت فراوانى كه دارد از منابع معتبر و قديمى تفسير ماثور به شمار نمى‌آيد زيرا تفسير طبرى به لحاظ قدمت و جامعيت مقدم بر تفسير سيوطى است. شايد شهرت تفسير سيوطى بدين خاطر است كه تفسير وى از منابع و مآخذى است كه در دسترس همگان به ويژه تفسير پژوهان بوده و مراجعه به آن بسيار آسان است.
تفسیری اجتماعی ، روایی
نكته ديگر اينكه تفسير سيوطى يك تفسير اختصاصى روايى است كه تفسير پژوهان به راحتى به احاديث مراجعه مى‌كنند ولى تفسير طبرى يك تفسير روايى جامعى است كه به شيوه اجتهادى تدوين شده و دسترسى به روايات آن مستلزم صرف وقت بيشترى است از اينرو تفسير طبرى كمتر مورد توجه قرار گرفته ولى تفسير سيوطى جزو منابع تفسير ماثور به حساب آمده است.
اثر شهرت سیوطی
سوم اينكه شهرت شخص سيوطى و خوش‌ذوقى ايشان در تاليف آثار و جامعيت علمى وى نيز در شهرت تفسير« الدر المنثور» نقش بسزايى داشته است.
اين نوشتار ترجمه و تلخيص جزوه« الامام السيوطى» محمد على قطب است
منبع
نرم افزار جامع التفاسیر ، بخش کتابشناسی
