غزوه ذی قرد

غزوه ذى قرد یا «غزوه­ غابه» غزوه ای است که در منطقه ذی قرد بین مسلمانان و عيينة بن حصن فزارى همراه با عده ای از سواران قبيله غطفان درگرفت.در این غزوه ابتدا سواران غطفانی به منظور غارت شتران به مزارع آنها حمله کردند ولی با واکنش سریع مسلمانان نقشه آنها بی اثر ماند.

تاریخ و مکان وقوع غزوه ذی قرد

واقدی می نویسد:عيينه شب چهارشنبه سه شب از ربيع الآخر سال ششم گذشته بر مسلمان غارت آورد.

منطقه غابه در شش كيلومترى شمال غربى مدينه قرار دارد. دراين ناحيه شتران ماده رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم به چرا برده مى‌شدند. كسانى نيز به محافظت از آنها مى‌ پرداختند. در سوم ربيع الثانى سال ششم عُيَيْنة بن حصن با چهل سوار به شتران يورش برده آنان رابه همراه خويش بردند.

وقوع غزوه ذی قرد

حمله غطفانی ها

عيينه از طايفه غطفانى ‌ها گرسنگان جزيره بودند كه در جاهليت براى سير كردن شكم خود به يثرب مى‌ آمدند. عيينة بن حصن فزارى با عده‌اى از سواران قبيله غطفان (كه با رسول خدا صلى الله عليه و آله دشمنى ديرينه داشتند) باطراف مدينه حمله برد و در جائى موسوم به «غابة» (كه نزديكيهاى مدينه و در طرف شام قرار داشت) عده‌اى از شترهاى شيرده رسول خدا صلى الله عليه و آله را به سرقت بردند، و مردى از بنى غفار را كه متصدى نگهدارى شترها بود كشتند و زنش را نيز باسارت بردند.

کشته شدن پشر ابوذر و اسارت همسرش

مقريزى و ديگران نوشته‌اند: «أبوذرّ» از رسول خدا اجازه خواست كه برود و در «غابه» شترهاى شيرده رسول خدا را سرپرستى كند و رسول خدا به او گفت كه: من از ناحيه «عيينه» و همراهان وى ايمن نيستم و مى ‌ترسم پيش‌آمدى رخ دهد. چون «أبوذرّ» بيشتر اصرار كرد به وى فرمود: مى‌ بينم كه مى ‌روى و روزى مى ‌ريزند و پسرت را مى‌ كشند و زنت را مى ‌برند و با عصاى خويش نزد من بازمى‌ گردى. «أبوذرّ» با زن و پسرش رفت و روزى كه «عيينة بن حصن فزارى» براى بردن بيست شتر رسول خدا حمله برد، پسرش كشته شد و زن او را بردند.

واکنش مسلمانان به این حمله

نخستين كسى كه از اين جريان مطلع شد: سلمة بن عمرو بن اكوع بود كه‌ در آن روز بسوى غابة ميرفت و چون به ثنية الوداع رسيد از جريان مطلع شد و از اين رو خود را بجاى بلندى از كوه سلع (كه در كنار مدينه قرار دارد) رسانيد و با فريادهاى «وا صباحاه». مردم مدينه را از جريان مطلع ساخت.

آنگاه بسرعت غارت كنندگان را تعقيب كرد، و چون به آنها رسيد شروع به تير اندازى كرد و هر گاه عيينة و همراهانش بسوى او حمله ور مي شدند فرار ميكرد و چون بمسير خود باز مي گشتند دو باره آنها را تعقيب مي كرد و با تيرهاى پى در پى مزاحمتى در رفتن آنها ايجاد مي نمود. و چنانچه گويند سلمة پياده بوده است‌.

نخستين كسى كه (از مهاجرين) خود را بدر خانه آن حضرت رساند مقداد بود و پس از او از انصار عباد بن بشر و سعد بن زيد بن ظهير و محرز بن نضلة و ديگران بودند كه اسبهاى تند رو خود را سوار شده حاضر شدند. رسول خدا صلى الله عليه و آله مقداد بن عمرو را بر آنان امير ساخته فرمود: شما بتعقيب دشمن برويد تا من نيز از دنبال بشما برسم. اينان بدستور آن حضرت به راه افتادند.

نتیجه غزوه ذی قرد

مسلمانان در منطقه‌ی ذی‌ قرد به دشمنان رسیدند و پس از یک درگیری مختصر و شهادت چند نفر از مسلمانان و کشته شدن چند تن از دشمنان، توانستند تعدادی از شترهای غارت شده و زن اسیر را پس بگیرند.

مسلمانان پس از پنج روز به سوی مدینه بازگشتند و دشمنان نیز به قبایل غطفان پناهنده شدند. رسول خدا صلی الله علیه و آله نيز به دنبال آن‌ها تا كوه «ذى قرد» ـ كه دو روز تا مدينه فاصله داشت و حدود دوازده فرسخ راه بود ـ پيش رفت ولى به غارتگران نرسيده همان جا توقف كرد و پس از يك شبانه‌روز توقف در آن جا به مدينه بازگشت.

منابع

• سید هاشم رسولى محلاتى، زندگانى حضرت محمد صلی الله علیه و آله.
• فروغ ابدیت، ج2، ص571.