ازبکستان

ازبکستان در آسیای مرکزی و در میان رودخانه های آمو دریا و سیر دریا قرار گرفته، طول این کشور از شرق به غرب حدود 4/447 هزار کیلومتر مربع است.

در جلگه های وسیع که قریب دو سوم خاک ازبکستان را در بر می گیرد، منابع آبی خیلی کم است و برعکس در سلسله کوهها، منابع آبی فراوانی وجود دارد. بزرگترین دریاچه ازبکستان دریاچه آرال نام دارد. قسمت اعظم خاک ازبکستان از جلگه و بقیه از کوهها و فرورفتگی های بین کوهها تشکیل شده است.

بلندترین قله ازبکستان در سلسله جبال حصار قرار دارد به نام حضرت سلطان4643 متر ارتفاع دارد . آمودریا و سیر دریا بزرگترین رودخانه های ازبکستان یعنی قسمت های شمال و میانی آن در منطقه معتدل و قسمت غربی آن در منطقه خشک قرار گرفته است. به طور کلی ویژگی عمده آب و هوای ازبکستان اختلاف دما، مقدار کم بارندگی سالیانه و تابش زیاد آفتاب است .

ازبکستان از لحاظ اقلیمی در منطقه گرمسیر قرار گرفته است. وزش باد در دوران زمستانی معتدل و در دوران تابستان دارای بادهای استوایی است. ازبکستان یک کشور زلزله خیز بوده، زمین لرزه هایی به شدت 9ـ 8 ریشتر در این کشور رخ داده است. در خاک ازبکستان نزدیک به 3000 نوع گیاه یافت می شود که 250 نوع آن منحصر به فرد هستند. شهرهای مهم ازبکستان عبارتند از: تاشکند، سمرقند، نمنگان، اندیجان، بخارا، فرغانه و خوقند.

جغرافیای انسانی

جمعیت ازبکستان تا پایان نیمه اول سال 1955 میلادی به 23 میلیون نفر رسید. این کشور پرجمعیت ترین کشور آسیای مرکزی است . براساس سرشماری به عمل آمده حدود 9 میلیون نفر جمعیت ازبکستان شهر نشین بوده و 14 میلیون نفر ساکن روستا هستند . در این کشور 129 ملیت مختلف ساکن هستند.

به لحاظ ترکیب سنی این کشور یکی از جوانترین جمهوری ها در بین کشورهای مشترک المنافع محسوب می شود. سرزمین فعلی ازبکستان از دوران پیش از تاریخ مسکونی بوده و تمدن های گوناگونی را به خود دیده است. اعراب در نیمه دوم قرن هفتم میلادی با فتح آسیای مرکزی اسلام و خط عربی را به میان ساکنان ناهمگون این خطه آوردند.

خط رسمی این کشور کیریل می باشد و طبق مصوبه شورای عالی جمهوری ازبکستان از سال 2000 میلادی خط لاتین به جای کیریل مورد استفاده قرار گرفته است.

جغرافیای سیاسی

موقعیت مرکزی و جمعیت این کشور موجب شده که امروزه این جمهوری نقطه ارتباطی مناسبی برای کل آسیای مرکزی باشد. ازبکستان در قلب آسیای مرکزی از لحاظ جغرافیایی در محل تقاطع اروپا در غرب و آسیا در شرق واقع شده و از شمال به روسیه و از جنوب به جهان اسلام محدود می باشد و بدینسان از موقعیت استراتژیک بسیار عمده ای برخوردار است. ازبکستان به طور مستقیم به آبهای آزاد راه ندارد.

کشورهای آسیایی مرکزی تنها می توانند با عبور از خاک همسایگانشان به آبهای آزاد جهان راه یابند . در ازبکستان منابع طبیعی به ویژه گاز، نفت، زغال سنگ و طلا به وفور یافت می شود. علاوه بر این ازبکستان دارای شرایط مناسبی جهت کشت پنبه و سایر محصولات کشاورزی است. این کشور سومین صادر کننده پنبه و هفتمین تولید کننده طلا در جهان است .

ادیان و مذاهب

ازبکستان کشوری است که پیروان قریب به 15 دین و مذهب مختلف را در خود جای داده است. عمده ترین ادیان مذکور عبارتند از : اسلام، مسیحیت و یهودیت.

به دنبال فتح خراسان به دست اعراب و نفوذ آنها به آسیای مرکزی، دین اسلام به مرور زمان در آسیای مرکزی نفوذ کرد و گسترش یافت. نفوذ مسیحیت در ازبکستان در پی تبلیغ مهاجرین در قرون 4ـ2 میلادی صورت پذیرفت. یهودیان به عنوان مهاجر و تاجر در سراسر آسیای مرکزی به تدریج پراکنده شدند ولی امروز قسمت اعظم آنان در بخارا و سمرقند متمرکز می باشند و به زبان فارسی تکلم می کنند. مردم آسیای مرکزی وارث تمدن های کهن هستند که برخی از آنها قبل از اسلام بوده اند.

اما دین اسلام که طی هزار سال در گستره ای عظیم، زندگی روزمره مردم آسیای مرکزی و به ویژه ازبکستان را هدایت کرده است پس از استقلال و فروپاشی امپراطوری اتحاد شوروی و استقلال جمهوری های مختلف در این امپراطوری دیگر بار در آسیای مرکزی قوت گرفت و به عنوان یک عامل مهم و تعیین کننده مطرح شد.

براساس قانون ازبکستان دین از سیاست جداست و اتباع ازبکستان صرف نظر از اعتقادشان در برابر قانون مساوی اند و نیز هیچ یک از ادیان نسبت به دیگری امتیاز یا محدودیت ندارد.

قریب به 85 درصد مردم ازبکستان مسلمان بوده هستند .

به لحاظ ریشه دار بودن اسلام در این سرزمین و علاقه و اعتقاد عمیق مردم به آن حضور مردم در مساجد برای انجام فرائض یومیه و به ویژه نماز جمعه چشمگیر است .

نمازهای عید فطر و قربان و مراسم جشن های نوروزی و همچنین احیاء مساجد و مدارس علمیه در این کشور از اهمیت خاصی برخوردار است .

اوضاع اجتماعی، فرهنگی و آموزشی

در واقع نام جمهوری ازبکستان پس از حاکمیت بلشویکها و تجزیه ترکستان و ماوراءلنهر در سال 1924 به سرزمینی داده شد که اغلب شهرهای موجود در محدوده آن مرکز تمدن ماوراءلنهر به شمار می رفت که خود بخش مهمی از تمدن ایران بود. شهرهایی چون سمرقند و بخارا محل پرورش شخصیتهای بزرگ علمی و اسلامی و همچنین وقوع حوادث تاریخی با اهمیتی هستند .

تاریخ رسمی ازبکستان تاریخ میلادی است. تعطیلات رسمی ازبکستان عبارتند از: عید نوروز، عید فطر، عید قربان، اول سال میلادی، روز زن، روز پیروزی در جنگ جهانی دوم، روز استقلال و روز قانون اساسی.

در حال حاضر زنان بیش از نیمی از جمعیت این کشور را تشکیل داده، 80 درصد زنان و دختران شاغل می باشند. از ویژگی های سیستم آموزش و پرورش در شوری سابق فراگیر بودن و یک سطح بودن آن بود که ازبکستان نیز ناچار یکی از وارثان آن سیستم می باشد. بی سوادی در این کشور تقریباً ریشه کن شده، در علوم ریاضی، فیزیک، انرژی و زمین شناسی پیشرفت خوبی به عمل آمده است.

برخی از کتابخانه های ازبکستان از شهرت بالایی برخوردارند. به عنوان مثال می توان به کتابخانه علی شیرنوایی اشاره کرد. علاوه بر آن بایستی به نسخ خطی متعددی که در کتابخانه های مختلف در پایتخت و استانها محفوظ است اشاره کرد.

نخستین شاعران پارسی گوی، شعر و ادب پارسی را ماوراءالنهر در شهرهایی چون بخارا و سمرقند پایه گذاری کردند. دو تن از بزرگترین دانشمندان اسلامی در قرن های چهارم و پنجم یعنی ابوریحان بیرونی و ابوعلی سینا متعلق به همین ناحیه هستند.

اوضاع اقتصادی

ازبکستان در 31 اوت 1991 با اعلام استقلال از شوری سابق نه تنها وارث مشکلات مشترک باقیمانده برای تمام جمهوری ها مشترک المنافع از قبیل تولید نزول کیفیت محصولات، رشد تورم و غیره شد بلکه هم چنین با مشکلات خاص اقتصادی خود از جمله اقتصاد تک محصولی، سطح پائین زندگی، وابستگی شدید به واردات نفتی و مشکلاتی از این قبیل رو به رو شد. خصوصی سازی در این کشور به تدریج در تمامی بخش های اقتصادی کشور آغاز شده است. بخش های مختلف اقتصاد ازبکستان عبارتند از: معادن، کشاورزی، انرژی، صنایع، خصوصی سازی .

حدود 40 درصد محصولات ازبکستان را محصولات کشاورزی تشکیل می دهد. پنبه قدیمی ترین صنعت کشاورزی در ازبکستان محسوب می شود. برای اولین بار در سال 1880 میلادی معادن نفت و گاز کشفو استخراج آنها از سال 1904 شروع شد . در ژوئیه 1994 ازبکستان پول رایج خود را با نام سوم (Som) روانه بازار کرد.

راه آهن ازبکستان دولتی بوده، از نظر تشکیلاتی زیر نظر معاون نخست وزیر در امور حمل و نقل ارتباطات اداره می شود. ازبکستان یک سیستم به نسبت مطلوب حمل و نقل جاده ای دارد.