امام جمعه

از جمله عبادت های موکد در روز جمعه نماز جمعه است . و از آن جهت که نماز جمعه به صورت جماعت برپا می شود ، امام جماعت آن را امام جمعه می گویند.

نماز جمعه واجب تخییری است و معناى آن اين است كه مكلّف در اداى فريضۀ واجب ظهر روز جمعه بين خواندن نماز جمعه يا نماز ظهر مخير است.

شکل های نماز جمعه

نماز جمعه بر دو نوع برگزار می‌شود:

•نماز جمعه‌ای که اهل سنت برگزار می‌کنند. این نماز جمعه در هر شهر می‌تواند در هر مسجدی برگزار شود. هر شخص مورد تایید یک مسجد می‌تواند امام جمعه آن مسجد شود.

•نوع دیگر نماز جمعه شیعیان است که می‌بایست طبق احکام شیعی فقط یک نماز جمعه در هر شهر برگزار شود. امام خمینی (ره) در خصوص شرائط اقامه نماز جمعه معتقدند:

نماز جمعۀ ديگرى در فاصله كمتر از سه ميلى اين نماز جمعه نباشد، بنابراين اگر بين دو نماز جمعه سه ميل فاصله باشد، هر دو نماز صحيح است و معيار آن فاصله‌اى است كه بين دو نماز جمعه است، نه فاصله ميان دو شهرى كه نماز جمعه در آنها منعقد مى‌شود.

امام جمعه علاوه بر مسائل و احکام دینی باید تسلط بر احکام سیاسی و اجتماعی وقت جامعه داشته باشد، چرا که باید در نماز جمعه دو خطبه بخواند که یکی درباره مسائل اجتماعی و دیگری در مورد مسائل روز و سیاسی جامعه است.

امامت جمعه در ایران

امامت جمعه در جهان شیعه و ایران سابقه دور و زیادی دارد و بعضی از علما و مراجع که آن را از نظر فقهی واجب می دانستند بطور غیررسمی بعنوان امام جمعه به اقامه آن می پرداختند. اما امامت رسمی آن از ناحیه حکومت های وقت بوده است که نمونه بارز آن در بعد از انقلاب است که افرادی بعنوان امام جمعه در شهرها متولی این امرند.

نماز جمعه قبل از انقلاب

در عهد قاجار هنگامیکه فتحعلیشاه مسجد شاه را در تهران بنا کرد تصمیم گرفت میر سید مهدی خاتون آبادی امامت جماعت اصفهان را برای امام جمعه در مسجد شاه، به تهران بیاورد.

وی دارای مقام علمی والایی بود و در سال ۱۲۸۳ شمسی پس از بازگشت از زیارت خانه خدا در سن ۶۳ سالگی دارفانی را وداع گفت و از تمام ولایات ایران علماء و بزرگان برای تشیع به تهران آمدند.

میرزا ابوالقاسم امام جمعه فرزند ارشد میر محمد حسین «سلطان العلماء» هم به تهران آمد (میرمحمد حسین برادر میر سید مهدی از جمله اهل علم و شخص اول اصفهان بود و تا هنگام مرگ در آن شهر زندگی می‌کرد) چون می‌رسید مهدی امام جمعه تهران دارای اولاد ذکور نبود، برحسب امر فتحعلیشاه، میرزا ابوالقاسم در تهران توقف کرد و بعد از رحلت عمو به مقام امامت جمعه تهران رسید.

میرزا ابوالقاسم که سالها بعد با امیرکبیر نیز معاصر بوده است. پس از وی منصب امام جمعه ئی به فرزندش میرزا زین العابدین امام جمعه رسید که به عضویت لژ فراماسونی درآمد و بعد از او نیز به فرزندش سید ابوالقاسم دوم امام جمعه شد که در جریان مشروطیت بر کنار شد و برای مدتی برادرش عهده دار سمت امام جمعه ئی بود .

در عهد پهلوی دوم در سال ۱۳۲۴ فرزند سید ابوالقاسم، سید حسن امامی به فرمان محمدرضا شاه امام جمعه تهران شد. سلسله امام جمعه یا امامی توسط شاه و فرمان او به امام جمعه ئی انتخاب می‌شدند این روحانیون توسط مردم آخوند درباری خوانده می‌شدند و تحت فرمان و مطیع اوامر شاه بودند و سیاست را در دین و حکومت دخالت نداده و منتقد دولت نبودند و در کنار مردم قرار نداشتند.

وظایف امام جمعه

در اسلام روز جمعه روز عبادی سیاسی می باشد که یک نفر از طرف حاکم شرع به ایراد سخنرانی پرداخته و اوضاع سیاسی اجتماعی و اقتصادی کشور را به سمع مردم می رساند سپس در دو خطبه سخنرانی می کنند و بعد نماز جمعه به جای نماز ظهر خوانده می شود و بعد از آن نماز عصر خوانده می شود.

1.خطبه‌هاى نماز، طولانى نباشد. پیامبر اكرم صلى الله علیه وآله فرمودند: بعد از شما اقوامى مى‌آیند كه خطبه‌ها را طولانى و نماز را كوتاه مى‌خوانند: «سیأتى بعدكم اقوام یطیلون الخطب و یقصرون الصلوة» اما شما نماز را طولانى بخوانید و خطبه‌ها را كوتاه كنید: «اطیلوا الصلوة و اقصروا الخطبة»

2.خداوند، در نماز جمعه دو خطبه را قرار داد تا یكى از آنها به حمد و ثناى الهى و تقدیس خداوند، و دیگرى به حوائج مردم و هشدار و آموزش آنان و نیایش اختصاص یابد. در حال قیام، به ایراد خطبه بپردازد. «ما رأیت رسول اللّه خطب الاّ و هو قائم»

در مورد وجوب حمد الهی در خطبه ها امام خمینی (ره) معتقدند:

خدا را حمد كردن در هر يك از دو خطبه واجب است ، و احتياط آن است كه پس از آن خداى تعالى را ثنا گويد (و مدح كند) و احتياط آن است كه حمد خدا با لفظ جلاله «اللّه» باشد.

3.خطیب، اسلحه دست گیرد و البته ایستاده باشد . ولى آن را به كار نبرد، بلكه به موعظه و ارشاد بپردازد. (یعنى قدرت داریم ولى در عین حال، دلسوز و مهربانیم) چنانكه پیامبر به كمان یا عصا تكیه مى‌دادند و خطبه مى‌خواندند. «یتوكأ على قوسٍ او عصا»

4.هنگامى كه امام جمعه از منبر بالا مى‌رود و رو به مردم مى‌ایستد به مردم سلام كند. «من السّنة اذا صعد الامام المنبر ان یُسلّم اذا استقبل الناس»

5.خواندن سوره جمعه و منافقون در نماز جمعه. پیامبر اكرم‌صلى الله علیه وآله در نماز جمعه سوره جمعه و سوره منافقون را قرائت مى‌فرمودند؛ سوره جمعه را براى بشارت دادن به مؤمنان و برحذر داشتن آنان از دنیا و سوره منافقون را براى مأیوس كردن و توبیخ منافقان.

6.آگاه نمودن مردم را به مسائل روز. امام رضا علیه السلام فرمود: نماز جمعه یك گردهمایى عمومى است تا امام جمعه مردم را به عبادت و اطاعت ترغیب كند و از گناه و معصیت پرهیز دهد و آنان را از آنچه در اطراف آنها روى مى‌دهد و از آنچه برایشان مفید و یا مضّر است، آگاه كند. «و یخبرهم بما ورد علیهم من الافاق و من الاهوال التى لهم فیها المضرّة و المنفعة

در خصوص این وظیفه، امام خمینی(ره) معتقد است : براى امام جمعه كه خطبه مى‌خواند سزاوار است در ضمن خطبه‌اش آنچه را كه از مصالح دينى و دنيايى مسلمين است بيان كند ، و آنها را از حوادث و اخبارى كه در كشورهاى مسلمان و جهان مى‌گذرد، از مسائل ديگرى كه در آنها نفع و ضرر مسلمين مطرح است، آگاه نمايد، و مطالبى را كه مسلمانان در زندگى دنيا و آخرت و در شئون سياسى و اقتصادى به آن نيازمندند از امورى كه در استقلال و شخصيّت آنها و در كيفيّت روابط و رفتار آنها با ساير ملل مؤثر است، بازگو كند و مسلمين را از دخالت دولت‌هاى ظالم استعمارگر در امور مسلمين، مخصوصا در امور سياسى و اقتصادى آنها كه به استعمار و استثمارشان كشانده مى‌شود بترساند (و به آنها هشدار بدهد)

7.امام جمعه، مردم را از آنچه خداوند به آن امر كرده و آنچه از آن نهى فرموده و آنچه مایه‌ى صلاح و فساد آنان است، آگاه سازد و آنان را تعلیم دهد. «ان یعلّمهم من امره و نهیه ما فیه الصلاح و الفساد»