راسخون
منظور از راسخون در علم، کسانى هستند که در علم و دانش، ثابت قدم و صاحب نظرند.
محتویات
مصادیق راسخون در علم
در قرآن مجید در دو مورد، تعبیر «راسخون در علم» به کار رفته است، یکى در آیه 7 سوره آل عمران و دیگری در سوره نساء آیه 162. همان طور که از معناى لغوى این کلمه استفاده مى‌شود ،منظور از آن، کسانى هستند که در علم و دانش، ثابت قدم و صاحب نظرند. بنا بر این مفهوم این کلمه ، وسیع است که همه دانشمندان و متفکران را در بر مى‌گیرد، ولى در میان آن ها افراد ممتازى هستند که درخشندگى خاصى دارند . طبعا در درجه اول، در میان مصادیق این کلمه قرار گرفته‌اند. هنگامى که این تعبیر ذکر مى‌شود ، قبل از همه نظرها متوجه آنان مى‌شود. اگر مشاهده کنیم در روایات متعددى « راسخون در علم» به پیامبر و ائمه تفسیر شده است، زیرا غالب آیات و کلمات قرآن، مفاهیم وسیعى دارند که در میان مصادیق آن، افراد نمونه و فوق العاده‌اى دیده مى‌شود که گاهى در تفسیر آن ها، تنها از آنان نام مى‌برند. در اصول کافى از امام باقر یا امام صادق (ع) نقل شده است: «پیامبر خدا بزرگ‌ترین راسخان در علم بود . تمام آنچه را خداوند بر او نازل کرده بود، از تأویل و تنزیل قرآن مى‌دانست. خداوند هرگز چیزى بر او نازل نکرد که تأویل آن را به او تعلیم نکند . او و اوصیاى وى همه این ها را مى‌دانستند»[۱]
مشخصات و شرائط راسخون
ابو الفتوح رازی در باره صفات و مشخصات راسخون در علم چنین مینویسد: مشخصات و شرائط راسخون در علم چهار چیز است. (1) تقوی (2) تواضع (3) زهد (4) جهاد و این چهار شرط از سیرت معصومان است و خود قرآن نیز میفرماید: إِنَّهُ لَقُرْآنٌ کَرِیمٌ فِی کِتابٍ مَکْنُونٍ (78)لا یَمَسُّهُ إِلَّا الْمُطَهَّرُونَ [۲]: مقصود از مسّ کردن مطهرین در این آیه مبارکه فهم و علم قرآن است [۳] ، یعنی فقط بندگان پاک و شریف خداوند قرآن را ادراک میکنند و در آیه دیگر نیز مطهرین را خاندان نبوت و اهل بیت عصمت و طهارت معرفی فرموده اند چنانکه میفرماید: إِنَّما یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیراً [۴]: و طهارت نفس در مقام اعتقاد و اراده جز رسوخ در علم چیزی دیگری نیست.[۵]
اعتقاد اهل سنت در مورد راسخون در علم
اکثر اهل سنت معتقدند که علم متشابهات مانند وقوع روز رستاخیز و معانی حروف مقطعه در انحصار خدا است و کسی جز خدا بآن آگاهی ندارد و اینها کسانی هستند که در آیه مذکور کلمه الرّاسخون را معطوف به لفظ جلاله اللّه نمی‌دانند و میگویند و او الراسخون فی العلم استیناف است نه ربط. سیوطی و مالک و جبائی و میبدی نیز این عقیده را پذیرفته اند و میگویند: متشابهات آن است که جز خدا کسی بآن آگاهی ندارد ولی عده ای از مفسرین مانند مجاهد و ربیع و محمّد بن جعفر بن زبیر و عبد اللّه عباس عقیده دارند که کلمه الراسخون معطوف بلفظ جلاله اللّه است و آنها هم بعلم تأویل آگاهند زیرا در غیر اینصورت روشنی و صراحت قرآن از بین می‌رود. محمّد عبده در تفسیرش مینویسد: این کار عبثی است که خدا قرآن را نازل کند و علم آن را مخصوص بخود سازد و حتی پیامبر نیز از آن آگاهی نداشته باشد و سپس میگوید خداوند متعال مردم را در آیه مبارکه: أَ فَلا یَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ.[۶] بتدبر در قرآن امر فرموده [۷]. و در آیه شریفه: کِتابٌ فُصِّلَتْ آیاتُهُ قُرْآناً عَرَبِیًّا لِقَوْمٍ یَعْلَمُونَ آیه [۸]آن را کتاب روشن معرفی نموده است و این خود دلیل است بر اینکه غیر از خدا راسخان در علم نیز میتوانند بآیات قرآن که بزبان فصیح عربی نازل گردیده پی ببرند.
پانویس
- ↑ اصول کافى، ج 1 ، ص 213 ، بَابُ أَنَّ الرَّاسِخِینَ فِی الْعِلْمِ هُمُ الْأَئِمَّةُ (ع).
- ↑ آیه 79 سوره واقعه
- ↑ أنوار العرفان فی تفسیر القرآن، ج5، ص: 116.
- ↑ آیه 4 سوره سجده.
- ↑ أنوار العرفان فی تفسیر القرآن، ج5، ص: 117
- ↑ آیه 82 سوره نساء
- ↑ أنوار العرفان فی تفسیر القرآن، ج5، ص:115.
- ↑ 3 سوره فصلت.
منابع
- مصداق راسخون در علم،1390/2/15،پایگاه اطلاع رسانی حوزه، بازیابی: 28 دی ماه 1392.
- راسخون در علم چه کسانی هستند؟مرکز ملی پاسخ گویی به سوالات دینی بازیابی: 28 دی ماه 1392.
