كتابخانه شاه‌چراغ

مرقد احمد بن موسي بن جعفر معروف به شاه‌چراغ از مزارات معروف استان فارس است. در پي كشف مدفن احمد بن موسي به‌ دستور اتابك ابوبكر بن سعد زنگي (628-658ق.) بقعه‌اي بر آن ساخته شد و به‌ تدريج بر رونق آن افزوده شد. تاشي خاتون، مادر ابواسحاق اينجو (744-758ق.) در 744ق. قبه و گنبدي زيبا براي آن بنا نهاد.

تاشي خاتون، براي مرقد مدرسه‌اي احداث كرد و در زاويه آن كتابخانه‌اي تأسيس و مجموعه‌اي ارزشمند به آن اهدا نمود. وي قرآني مذهّب در 30 جزء به خط ثلث پير يحيي جمالي صوفي كه با آب طلا به تاريخ 746ق. نوشته شده بود وقف آن كرد كه اكنون در موزه پارس نگهداري مي‌شود . كتابخانه‌اي كه تاشي‌خاتون به‌ تدريج با وقف قرآن و كتاب‌هاي ديگر فراهم ساخت از آسيب روزگار محفوظ نماند.

در آغاز سده دهم، كتابخانه بازسازي و احيا شد. بعد از اين تاريخ باز هم كتابخانه دچار فرودهايي شد. پس از سال‌ها، به اهتمام سيد جلال‌الدين محمد معروف به مجدالاشراف، متولي آستانه احمد بن موسي در 1325ق. به‌ منظور احياي رونق از دست‌رفته كتابخانه قديم، مجموعه‌اي جديد شكل گرفت.

وي كه مردي فاضل و عارف بود كتاب‌هاي بسياري براي كتابخانه فراهم كرد و بر پشت جلد تمام آنها كلمه "وقف" را مُهر كرد. او علاوه بر تهيه كتب مزبور، رسالات و كتب تأليفي خود و كتاب‌هايي را كه بر آنها شرح يا حاشيه نوشته بود، به مجموعه افزود. در همان سال براي نخستين بار مصطفي مؤذن طبق فرمان رسمي كه اكنون در موزه شاه‌چراغ موجود است، به كتابداري آستانه مقدس احمدي منصوب شد.

پس از وي به علت بي‌توجهي، بسياري از كتاب‌ها پراكنده شد. در 1343 ش. به همت برادران شريفي، متوليان وقت بقعه شاه‌چراغ، كتابخانه با قريب يك هزار جلد كتاب باقيمانده در حجره‌اي احيا و رسمآ در 24 آبان 1344 افتتاح شد.

درباره آستانه و كتابخانه آن سه كتاب خطي و چاپ سنگي و چاپي از قديم به يادگار مانده است: كتاب خطي آثار احمدي به قلم هبه‌الله غياث‌الدين، خادم آستانه كه وي آن را براي شاه سلطان حسين صفوي در 1105ق. به پايان برده است، كتاب چاپ سنگي آثار احمديه به‌ قلم جلال‌الدين محمد مجدالاشراف شيرازي (1246-1331ق.) كه در ماه رجب 1323ق. منتشر شده است و هديه احمدي تأليف محمدجعفر شاملي و محمدهادي سلامي، كتابداران آستانه كه به سال 1341 در شيراز به چاپ رسيده است.

در 1356، هشتصد جلد كتاب خطي و بيش از هشت هزار جلد كتاب چاپي در كتابخانه شاه‌چراغ موجود بوده است. بسياري از مراكز فرهنگي و نيكوكاران، كتابخانه‌هاي شخصي و يا كتاب‌هاي خطي و چاپي خود را تقديم آستانه شاه‌چراغ كرده‌اند. از آن جمله مي‌توان به كتابخانه مهدي كجوري (1292ق.) اشاره كرد. مجموعه كتب اهدايي كتابخانه آستانه شاه‌چراغ تا ارديبهشت 1380، 2888 جلد بوده‌ است.

كتابخانه نيمه اول 1380 در محل آستانه با دو سالن مطالعه و مخزن، پاسخگوي مراجعان است و ساختمان جديد آن جنب آستانه در دست احداث است. كتابخانه آستانه شاه‌چراغ تا 1381 داراي 2505 جلد كتاب خطي، 20000 جلد كتاب چاپي و 1823 جلد نشريه بوده است. كتابخانه 10820 عضو و 6 نفر كارمند دارد. اغلب مراجعان آن را دانش‌آموزان و طلاب تشكيل مي‌دهند.