نرم افزار شاهنامه فردوسی
«شاهنامه فردوسی» یا «بزرگترین نرم افزار چند رسانه ای نامه باستان» به وسیله مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی تهیه شده است.
این برنامه به طور کلى، مشتمل بر متن کامل شاهنامه فردوسى با امکان پخش صوت ابیات آن در قسمتهاى مختلف، ۷ ترجمه و شرح به زبانهاى: فارسى، عربى، انگلیسى و فرانسوى، و همچنین قابلیت هاى متنوع و امکانات جانبى دیگر می باشد.
محتویات
محتواى برنامه
۱. متن کامل شاهنامه
در این لوح فشرده متن کامل ابیات شاهنامه مبتنى بر نسخه مسکو با صداى گوینده معاصر آقاى اسماعیل قادرپناه ارائه گردیده است. نسخه مزبور علاوه بر تصحیح، با دیگر نسخه هاى موجود نیز مقابله شده است.
۲. ترجمه و شرح
این نرم افزار، دربردارنده چند ترجمه و شرح از شاهنامه است که عبارتند از:
- ترجمه و شرح شاهنامه کامل فردوسى به نثر پارسى، ۳ جلد، میترا مهرآبادى
- ز گفتار دهقان شاهنامه به نظم و نثر (فارسى)، ۱ جلد، اقبال یغمایى
- ترجمه شاهنامه فردوسى به عربى، ۲ جلد، اَلْفَتْحِ بْنِ عَلىِ الْبُنْدارى
- ترجمه شاهنامه به انگلیسى، ۱ جلد، رُوبِن لِوى، با صداى خانم وِرْجى
- ترجمه و شرح شاهنامه فردوسى به انگلیسى، ۵ جلد، آرتور و اِدْموند وارْنِر
- ترجمه و شرح شاهنامه به انگلیسى، ۱ جلد، جِیْمز اَتْکینْسُن
- ترجمه و شرح شاهنامه به فرانسه، ۷ جلد، ژُول مُل
امکانات برنامه
۱. متن کامل شاهنامه
در این بخش از برنامه متن شاهنامه فردوسى همراه با امکانات متعددى عرضه شده است. در این صفحه عنوان مربوط به ابیاتِ در حال نمایش و شماره صفحه و بیت جارى قابل مشاهده است.
ضمن اینکه کاربر قادر است به وسیله امکان «فهرست» به فهرست ابیات مورد نظر در شاهنامه دست یابد و کلیه عناوین آن را ملاحظه نماید. همچنین با استفاده از قابلیتهاى متنوع «جستجو» مى تواند فهرستى از ابیاتى که مشخصات آنها را در سطر ورود درج نموده، فراهم کند و به کمک قابلیت «دامنه» به محدود کردن دامنه جستجو اقدام نماید و در فرآیند جستجو از عملگرهاى عمومى و ترکیبى نیز استفاده کند.
با حرکت در متن شاهنامه در صورتى که فیلم، نقّالى و یا تصویرى در مورد بیتهاى جارى وجود داشته باشد، از طریق قابلیت «جلوه هاى ویژه» مى توان به هر یک از آنها دست یافت.
یکى دیگر از امکانات این بخش، دستیابى به شروح شاهنامه است. با انتخاب گزینه «شرح ها» متن مربوط به ابیات جارى به نمایش در مى آید و پژوهشگر به کمک ویژگى «انتقال به شرح» مى تواند مستقیماً به کتابخانه شرح ها منتقل شود و از امکانات آن استفاده نماید. بهره مندى از خط نستعلیق کامل ابیات شاهنامه بر اساس نسخه مسکو و امکان چاپ آنها، از دیگر ویژگی هایى است که در قسمت شاهنامه وجود دارد.
۲. کتابخانه شرح ها
دراین بخش، دو شرح فارسى دکتر میترا مهرآبادى و استاد اقبال یغمایى از شاهنامه، سه ترجمه انگلیسى از روبن لوى، جیمز اتکینسن و برادان وارنر، یک ترجمه به زبان عربى از فتح بن على بُندارى و یک ترجمه به زبان فرانسوى از ژول مُل عرضه شده است. قسمتهاى اصلى این بخش از قرار ذیل است:
۲-۱. نمایش
متن کتب برنامه در این قسمت نمایش داده مى شود و در آن امکان انتخاب عنوان کتاب، جلد و صفحه مورد نظر از راه هاى مختلف وجود دارد. از دیگر قابلیتهاى موجود در بخش نمایش، دسترسى به ابیات از طریق فهرست شاهنامه و شرح هاى فارسى و عربى موجود در برنامه و امکان مقایسه بین دو متن از کتب مى باشد. ضمن اینکه کاربر مى تواند با استفاده از امکان «رفتن به شاهنامه» مستقیماً به بخش شاهنامه انتقال یابد .
گفتنى است که در قسمت شرح انگلیسى روبن لوى علاوه بر مشاهده شرح هر عنوان مى توان از قابلیت خواندن ترجمه شاهنامه به زبان انگلیسى بهره مند گردید.
۲-۲. جستجو
در این قسمت، امکانات متنوعى براى جستجوى الفاظ و عبارات به روشهاى مختلف در اختیار محقق قرار مى گیرد. جستجو در متن کتب و عناوین، فصلها و ابواب آنها از دیگر ویژگی هاى این برنامه به شمار مى رود. قابلیت «فهرست سازى» فهرست هاى پویا و متنوعى از کلمات را ارائه مى نماید که مى توان آنها را در متن کتب جستجو کرد و یا آنها را با هم ترکیب نمود و پژوهش هاى گوناگونى را به انجام رساند. علائم عمومى «*» و «؟» و عملگرهاى جستجو کاربر را در انواع پژوهش در الفاظ و عبارات مختلف یارى مى دهد.
گفتنى است که شرح هاى موجود در برنامه به چهار زبان: فارسى، عربى، انگلیسى و فرانسوى نوشته شده و پژوهشگر مى تواند ضمن محدود کردن دامنه جستجو در کتب برنامه، حوزه پژوهش خود را نیز در یکى از این زبانها مشخص نماید.
۲-۳. شرح و متن
شرح و متن از دیگر امکانات موجود در بخش کتابخانه شرح هاست که به نمایش همزمان متن شاهنامه و شرح ابیات جارى مى پردازد و به محقق امکان مى دهد تا در یک صفحه، از متن و شرح شاهنامه استفاده نماید و به وسیله قابلیت «فهرست» از فهرست عناوین شاهنامه و شرح هاى فارسى و عربى موجود در برنامه اطلاع یابد و به متن دلخواه دسترسى پیدا کند.
۲-۴. واژه نامه
این قسمت از برنامه به شرح واژه ها و معرفى نام هایى که در شاهنامه به کار رفته اند، اختصاص دارد که در دو قسمت ارائه شده است؛ نخست فرهنگ لغات و ترکیبات شاهنامه که در طى یک فهرست، بیش از۸۵۰۰ واژه موجود در شاهنامه را توضیح مى دهد و دوم، فرهنگ نام ها که جهت آشنایى با نام مکانها و شخصیتهاى اسطوره اى و تاریخى شاهنامه در برنامه گنجانده شده و افزون بر ۲۰۰۰ نام را شرح داده است.
۳.پژوهش
بخش پژوهش، پاره اى از اطلاعات جانبى را در اختیار کاربر قرار مى دهد. این اطلاعات در پنج قالب ارائه گردیده است:
۱-۳. کتاب‌شناسى فهرستى از کتب و مقالاتى که در زمینه فردوسى و شاهنامه نوشته شده، در این قسمت عرضه گردیده است.
۲-۳. نسخه شناسى در صورت انتخاب این گزینه، اطلاعاتى مفید در مورد ۴۰ نسخه خطى و چاپى شاهنامه در طىّ دو فهرست جداگانه در اختیار کاربر قرار مى گیرد.
۳-۳. آرایه هاى ادبى دراین قسمت از برنامه، جهت آشنایى کاربران با صنایع بدیعى زبان پارسى، تعدادى از آرایه هاى ادبى معرفى و توضیح داده شده اند.
۴-۳. مقالات متن دهها مقاله برگزیده که در مورد شاهنامه و حکیم فردوسى نوشته شده، در این قسمت قابل دستیابى است و محقق مى تواند پس از انتخاب عنوان مقاله مورد نظر، به مطالعه آن بپردازد.
۵-۳. زن در شاهنامه ابیات مربوط به زنان در شاهنامه، در این صفحه نمایش داده مى شود و کاربر مى تواند عناوین و ابیات مربوط به عنوان فعال را مشاهده نماید و از قرائت اختصاصى ابیات مربوطه برخوردار گردد. افزون بر اینکه به وسیله امکان «رفتن به شاهنامه» مى توان به محل واقع شدن ابیات جارى در شاهنامه منتقل شد.
۴. پیشگفتار
دراین بخش، چهار مقدمه که توسط استادان ادبیات فارسى به نگارش در آمده است، ارائه مى گردد. این مقدمه ها به وسیله استادان گرامى، آقایان: حسین آهى، فریدون جنیدى، میر جلال الدین کزازى و خانم میترا مهر آبادى نوشته و خوانده شده است.
۵. نگارخانه
در بخش نگارخانه، برخى از امکانات برنامه در قالب فیلم، تصویر و صوت در اختیار کاربر قرار دارد. در قسمت «فیلم»، قطعاتى از فیلم «خون سیاوش» به همراه دو گزارش از آرامگاه حکیم ابوالقاسم فردوسى و موزه طوس ارائه شده است. همچنین تصاویرى از آثار هنرى مربوط به شاهنامه به زبان فارسى و لاتین در بخش نگارخانه قابل مشاهده است. پس از انتخاب عناوین تصاویر موجود، تصویر مربوطه به همراه اطلاعاتى در مورد تصویر جارى عرضه مى گردد.
یکى دیگر از قابلیت هاى نگارخانه، نقّالى است. دراین قسمت مى توان از دو صوت نقّالى: «هفت خوان رستم» و «مرگ سهراب» بهره برد و همزمان با پخش صوت، تصاویر مرتبط با داستان در حال نقل را نیز مشاهده کرد.
منبع
http://www.noorsoft.org/، بخش تولیدات نرم افزاری، 28 مهر 1392
