الجعفریات (کتاب)
الجعفریات کتابی است از محمد بن اشعث کوفی که روایات اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام را در خود جای داده است. این کتاب یکی از اصول بر جای مانده از اصول چهارصدگانه شیعه امامیه است.
محتویات
مؤلف
ابوعلی محمد بن اشعث کوفی (زنده در 313 ه.ق) یکی از راویان شیعه در قرن چهارم ه.ق می باشد. ایشان در کوفه به دنیا آمد و در نوجوانی به مصر سفر کرد و در محله سقیفه جواد ساکن شد. او در مصر در آن دوران، تغییر و تحولات عظیمی را می دید. هنگامی که فاطمیان قدرت را در دست گرفته بودند، محمد در آن جا رحل اقامت افکند و در درس موسی بن اسماعیل بن موسی بن جعفر شرکت کرد و از محضر آن بزرگواران بهره های فراوان برد. در همان جا بود که او تصمیم گرفت که کتاب الجعفریات را روایت کند. این کتاب بعدها به عنوان یکی از اصول چهارصدگانه و معتبر شیعه بشمار آمد.
علامه حلی در کتاب خلاصه و نجاشی، در کتاب رجال خود، درباره او می گوید: «محمد بن اشعث اهل کوفه و شخصیتی مورد اطمینان و شیعه می باشد...».
استادان:
موسی بن جعفر بن اسماعیل بن موسی بن جعفر علیه السلام، مؤمل بن وهاب، علی بن زید فرایضی، هارون بن سعید ایلی، ابویحیی محمد بن برید مقری، محمد بن خلف بن عمر، محمد بن عویلی ایلی، اسماعیل بن اسحاق بن سهل اموی، موسی بن ابراهیم بن موسی بن جعفر علیه السلام.
شاگردان:
ابومحمد سهل بن احمد بن عبدالله بن سهل دیباجی، ابوالفضل شیبانی، ابوالحسن علی بن جعفر بن حماد، عبدالله بن مفضل بن محمد بن هلال، ابراهیم بن محمد بن محمد بن عبدالله قرشی، ابومحمد عبدالله بن محمد بن عبدالله بن عثمان (معروف به ابن سقاء)، ابوالحسن محمد بن داوود بن سلیمان کاتب.
تألیفات:
وی غیر از کتاب جعفریات، بنا به نقل نجاشی، کتاب دیگری نیز در احکام حج دارد که به دست ما نرسیده است.
محتوای کتاب
کتاب جعفریات مجموعه روایاتی است که محمد بن محمد بن اشعث، از موسی بن اسماعیل بن موسی بن جعفر علیه السلام و او هم از اجداد طاهرش روایت می کند. این کتاب شامل یک سری روایات از طرُقی غیر از موسی بن اسماعیل و یک سری روایات از طرق اهل سنت است.
علت نام گذارى
با توجه به این که بیشتر روایات این کتاب به امام صادق علیه السلام برمی گردد، به آن جعفریات می گویند؛ و به دلیل این که راوی آن محمد بن محمد بن اشعث می باشد، «الاشعثیات» نیز نامیده می شود.
الجعفریات در منابع دیگر و اعتمادها به آن
- علامه مجلسى:« اين كتاب ميان خاصه و عامه مشهور مى‌باشد و اكثر روايات كتاب نوادر راوندى از اين كتاب گرفته شده است.[۱] شيخ صدوق نيز برخى از روايات اين كتاب را از طريق ديگرى نقل مى‌كند. در برخى كتب رجالى طرق ديگرى نيز براى اين كتاب نقل شده است كه ما در آخر كتاب بحار الانوار به آن اشاره خواهيم كرد.»
- شيخ آقا بزرگ تهرانى؛ صاحب كتاب ارزشمند« الذريعة إلى تصانيف الشيعة» درباره اين كتاب مى‌فرمايد:« علامه مجلسى و شيخ حر عاملى با وجود جستجوى فراوان بر نسخه اين كتاب دست نيافتند و خداوند آن را براى محدث نورى صاحب مستدرك الوسايل ذخيره نمود و بر ايشان منت نهاده و نسخه‌اى از اين كتاب را در ضمن مجموعه‌اى در اختيار وى قرار داد و مصادرى ديگر كه معتبر و صحيح مى‌باشند نيز براى ايشان نسبت به اين كتاب مهيا ساخت. از اين جهت محدث نورى در خاتمه كتاب مستدرك اين كتاب را قبل از ديگر كتاب‌ها مطرح مى‌كند و در متن كتاب مستدرك نيز روايات اين كتاب را قبل از ديگر روايات نقل مى‌نمايد. به بركت اين كتاب و كتاب‌هاى معتبر ديگر، كتاب مستدرك به درجه‌اى از اهميّت نايل آمده است كه مراجعه به آن بر هر مجتهدى لازم است.»
- علامه باقر شريف القرشى از علماى معاصر و از مؤلفين معتبر مى‌فرمايد:« فقيه بزرگوار آيت الله سيد ابو الحسن اصفهانى بر كتاب جعفريات بسيار اعتماد مى‌كردند.»
- علامه حلى نام اين كتاب را در فهرست كتاب‌هايى آورده است كه اجازه روايت آن را به خاندان« بنى زهره» در اجازه بزرگ و مشهور خود داده است.
شمار احادیث
علامه در کتاب رجال خود و شیخ آقا بزرگ تهرانی در الذریعه، این کتاب را دارای هزار حدیث با یک سند دانسته اند و آن هم سند موسی بن اسماعیل بن موسی بن جعفر عن آبائه علیه السلام می باشد؛ ولی کتاب حاضر دارای 1651 حدیث است که روایاتی از طرق دیگر شیعه و همچنین روایاتی از طرق اهل سنت را نیز شامل می شود.
عناوين ابواب کتاب
- کتاب الطهارة
- کتاب الصلاة
- کتاب الصيام
- کتاب المناسك
- کتاب الجهاد
- کتاب النكاح
- کتاب النفقات
- کتاب الحدود
- کتاب السير و الآداب
- کتاب التفسير
- کتاب الجنائز
- کتاب الدعاء
- کتاب الطب و المأكول
- کتاب الرؤيا
وضعیت نشر
این کتاب، نخستین بار به دستور آیت الله العظمی بروجردی در قم به چاپ رسید و سپس به وسیله مکتبه نینوی الحدیثه، در تهران، به قطع وزیری چاپ و منتشر شده است.
پانویس
- ↑ علامه مجلسی می گوید: تنها بخش کوچکی از آخر نوادر راوندی از جعفریات نیست.(نوادر راوندی، دانشنامه رشد، بازیابی : 28 اردیبهشت 1392 )
منابع
محمدرضا ضميري، کتابشناسي تفصيلي مذاهب اسلامي، صفحه 364.
نوادر راوندی، دانشنامه رشد
مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، نرم افزار جامع الاحادیث(نسخه 3.5)، بخش کتابشناسی
پيوندها
