سبع مثانی
«سبع» (هفت) از اعداد [۱] و «مثانى» جمع «مثنى» به معناى دو بار، مكرّر و اعاده است. [۲]
این ترکیب در آیه 87 سوره حجر آمده است :
«ولَقَد ءاتَينـكَ سَبعـًا مِنَ المَثانى والقُرءانَ العَظيم»
در مورد اينكه مقصود از سبع مثانى چيست، نظرات متعدّدى بيان شده كه برخى از آنها چنين است:
1. منظور، فاتحة الكتاب است [۳] كه در روايات متعدّدى که از طريق اهل بيت پيامبر(صلى الله عليه وآله)وارد شده همين معنا وارد شده است. [۴] دلايل گوناگونى نيز براى اين نام گذارى بيان شده است؛ از جمله امام صادق(عليه السلام)علّت آن را دو بار خواندن در نماز دانسته اند. [۵]
2.مقصود، هفت سوره طولانى اوّل قرآن از بقره تا توبه است و آن را «مثانى» ناميده اند؛ به دليل اينكه داستانهاى عبرت آموز در آن، دو به دو آمده است. [۶]
3. منظور کل قرآن است؛ و این در صورتی است که «مِن» در این آیه برای تبعیض باشد. در صورتی که سبع‌المثانی کل قرآن باشد می‌تواند یکی از اسامی و اوصاف قرآن به شمار آید.
4. برخی نیز گفته‌اند: مراد هفت صحیفه‌ای است که از آسمان بر انبیا نازل شده است.
در صورت مد نظر قرار دادن احتمال اول، و با در نظر گرفتن آیه ی مذکور و 2 آیه ی بعد از آن : «ولَقَد ءاتَينـكَ سَبعـًا مِنَ المَثانى والقُرءانَ العَظيم * لا تَمُدَّنَّ عَينَيكَ اِلى ما مَتَّعنا بِهِ اَزوجـًا مِنهُم ولا تَحزَن عَلَيهِم واخفِض جَناحَكَ لِلمُؤمِنين [۷] * وقُل اِنّى اَنَا النَّذيرُ المُبين» می توان به این نکات پی برد :
- بهره مندى از سبع مثانی (سوره حمد):
1-مقتضى پرهيز از چشم دوختن به دارایی دیگران 2-دليل محزون شدن پيامبر(صلى الله عليه وآله) از كفر كافران و اجابت نكردن دعوت آن حضرت 3-لازمه تواضع و نرمخویی پيامبر(صلى الله عليه وآله) نسبت به مؤمنان و 4-مقتضى اظهار رسالت پیامبر (ص) و معرّفى خود در جايگاه هشداردهنده آشكار ، است .
- «سبع مثانی» (سوره حمد)، از عطاياى خداوند بر پيامبر(صلى الله عليه وآله) است .
- سبع مثانی (سوره حمد) داراى جايگاهى ويژه در ميان سوره هاى قرآن می باشد .
پانویس
- ↑ مفردات، ص 394، «سبع».
- ↑ لغت نامه، ج 12، ص 17882، «مثانى»؛ ص 17898، «مثنى»؛ الميزان، ج 12، ص 191.
- ↑ مجمع البيان، ج 5 - 6 ، ص 530.
- ↑ الميزان، ج 12، ص 191.
- ↑ تفسير عيّاشى، ج 1، ص 19؛ تفسير نورالثقلين، ج 3، ص 27، ح 98؛ مجمع البيان، ج 5 - 6 ، ص 530.
- ↑ مجمع البيان، ج 5 - 6 ، ص 530.
- ↑ معناى «لاتمدّن ...» اين است كه چشم طمع به زخارفى كه به گروههايى از كافران داده ايم نداشته باش. حاصل معناى اين آيه با توجّه به آيه قبلى اين است كه تو از نعمت بس بزرگى (سوره حمد) بهره مند شده اى كه هر نعمتى نسبت به آن ناچيز است. (روح المعانى، ج 8 ، جزء 14، ص 118)
منابع
- ویکی علوم اسلامی (اصطلاح نامه علوم قرآنی، بخش اسامی و صفات قرآن)
- فرهنگ قرآن، جلد 15، صفحه 526 .
