طب الامام الرضا علیه السلام (کتاب)
این مدخل از دانشنامه هنوز نوشته نشده است.
(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)
طب الامام الرضا عليه السلام( طب و بهداشت از امام رضا( ع)) شرح و ترجمه فارسى رساله ذهبيه امام رضا( ع)، به قلم نصيرالدين امير صادقى است.
محتویات
ساختار
كتاب با پيش‌گفتار و مقدمه مترجم بر كتاب آغاز شده است. پس از آن متن عربى رساله و در آخر ترجمه اثر آمده است. متن رساله از تبويب و فصل‌بندى خاصى برخوردار نيست و عناوين ترجمه نيز از سوى مترجم است.
گزارش محتوا
مقدمه‌اى كه مترجم بر كتاب نوشته است، حاوى نكات بسيار مهمى است كه استفاده بهينه خواننده از مطالب كتاب، مبتنى بر مطالعه دقيق آن است و لذا در اينجا به بخش‌هاى از آن اشاره میشود. مترجم در پيش‌گفتار به شرح معناى امام و امامت پرداخته و متذكر میشود كه« امامان براى آن نيستند كه تب و سرماخوردگى ما را علاج كنند». وى پس از مختصرى توضيح اين مطلب چنين نتيجه‌گيرى میكند:« بنابراين هر گونه دستورى كه از امامان معصوم غير از آنچه گفته شد، رسيده است، همه خارج از برنامه و كنار شأن و وظيفه‌ى امامت است. اگر درست رسيده باشد، اگر جعل و كذب و بسته‌ى به آنان نباشد، مطالبى است كه ضرورت اقتضا كرده، گاهى از عوامل قهر و زور مجبور شده‌اند و گاهى به حال حرمان‌زدگان، دل سوزانده‌اند...، از طبيب شناختن درد و درمان، از امام رهبرى به هدف اسلام و قرآن میطلبيم. ما زاد بر آن هر چه نقل شده، زايد بر وظيفه و مقتضاى فضل و كرامت است و ما را بر قبول و تبعيت از آن دستورها تكليف نفرموده‌اند».
اگرچه مطالب كتاب با طب قديم اختلاف دارد؛ اما به تعبير مترجم در بادى نظر، با طب قديم سازگارتر به نظر میرسد؛ لذا به جهت اين كه براى خوانندگان بيشتر قابل استفاده باشد، به ترجمه ساده اكتفا نشده و ضمن شرح آن اصول، اين كتاب را با مبانى علم جديد، البته آن مبانى كه عقل و آزمايش به درستى آن اطمينان يافته باشد، تطبيق كرده است.
وى سپس به اين كه« رساله ذهبيه يا مذهبه» به اسناد مختلفى در كتاب‌هاى روايات و اخبار نقل شده، اشاره كرده و خبر« موسى بن على بن جابر سلامى» را در اين خصوص نقل میكند. دليل نامگذارى رساله نيز اين بوده است كه چون توجه مأمون و دانشمندان عصر او را به خود جلب نمود، مأمون دستور داد آن را با آب طلا بنويسند و به همين مناسبت به رساله ذهبيه يا مذهبه شناخته شد.
امير صادقى، در ادامه مقدمه به اين نكته مهم اشاره میكند كه« اهل هر بلادى را به مقتضاى آب و هواى همان شهر بايد پرورش داد و به هر مريضى بايد به تناسب محل اقامت و پرورش او پيشنهاد غذا و دوا كرد. بيشتر دستورات امام( ع) در اين رساله هم به مقتضاى حال شخص مأمون و برخى به تناسب احوال مردم آن عصر و مكان میباشد. قسمت ديگر از تجويزات امام( ع) هم چنان كه خود آن حضرت در مقدمه كتاب يادآورى كردند، نقل عقايد و تجربيات اطباء و حكما است و شايد اين اقتباس به منظور و يا تصويب و يا ملاحظات ديگر بوده است»؛ لذا خاطر نشان میكند:« با توجه به مطالب فوق بهره‌اى كه از اين كتاب میبريم، علمى و نظرى است؛ اما از حيث عمل نمیتوانيم از تمام دستورات آن مو به‌مو به نفع خويش استفاده كنيم».
كتاب؛ مشتمل بر مطالب متنوعى پيرامون بهداشت، بيماریها، خواص خوراكیها و آشاميدنیها و گياهان، و شيوه پيشگيرى از بيمارى و درمان آن‌هاست. ذكر فصول سال و وضعيت بدن در آنها، خواب و تأثيرات آن بر بدن و روش صحيح خوابيدن، خواص مسواك و بهترين نوع آن، خواص و تأثيرات حجامت بر بدن، رهايى از بيمارى معده، مثانه، زكام و مانند آن، خواص عسل و گل نرگس از جمله مباحث فراوان كتاب است.
مترجم در انتهاى اثر بخشى را با عنوان« تذكر» آورده است كه حاوى مطالب ارزشمندى است. در اين بخش مطالبى در خصوص علل و درمان بيماریها، دارو و غذا، عقل سالم و بدن سالم با نگاه به طب جديد بيان شده است. در بخشى از آن میخوانيم:« علل بيماریها را در تسلط ميكرب‌ها و كمبود ويتامين‌ها و املاح معدنى منحصر كرده‌اند و حال آنكه بالحسن و العيان هزاران عوامل ديگر نيز هست كه بيماریها را پديد میآورد و مهم‌تر از همه‌ى آنها عوارض روحى و اخلاقى است».
وضعيت
در پاورقى متن عربى رساله، به اختلاف نسخ كتاب اشاره شده است. در پانوشت بخش ترجمه نيز برخى الفاظ و اصطلاحات شرح شده است.
منبع
مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، لوح فشرده جامع الاحادیث نسخه 3/5، بخش کتابشناسی
