علم معانی

از دانشنامه‌ی اسلامی
نسخهٔ تاریخ ‏۲۸ ژانویهٔ ۲۰۱۳، ساعت ۰۴:۴۴ توسط Saeed zamani (بحث | مشارکت‌ها) (ایجاد)
(تفاوت) → نسخهٔ قدیمی‌تر | نمایش نسخهٔ فعلی (تفاوت) | نسخهٔ جدیدتر ← (تفاوت)
پرش به ناوبری پرش به جستجو


علم معانی علم به اصول و قواعدی است که به یاری آنها کیفیت مطابقه کلام با مقتضای حال و مقام شناخته می شود. موضوع آن الفاظی است که رساننده مقصود متکلم باشد و فایده آن آگهی بر اسرار بلاغت است در نظم و نثر. در این علم از چند مبحث اساسی که هر یک منقسم به اقسامی می شود بحث می کنند زیرا کلام یا خبری است و یا انشائی در صورت اول بحث در«اسناد» و تحقیق در «مسندالیه » و متعلقات آن پیش می آید. اسناد ممکن است به نحو «قصر یا حصر» صورت پذیردو جمله های خبری و انشائی که در کنار یکدیگر قرار گیرند می توانند به هم معطوف گردند (وصل ) و یا به نحو انفصال از یکدیگر آورده شوند (فصل ) و همچنین می توان معنی مقصود را در کمترین کلمات (ایجاز) و یا در کلمات بسیار (اطناب ) و یا در کلماتی که مساوی معنی باشد (مساوات ) آورد. بنابراین مباحث زیر در علم معانی موردبحث قرار می گیرد:

1- اسناد خبری (خبر - مسندالیه ، مسند)

2- قصر.

3- انشاء.

4- وصل و فصل .

5- ایجاز و اطناب و مساوات . [۱]

علم معانی معمولا در کنار علم بیان به صورت «علم معانی و بیان » تعبیر می شود.

علم معانی یکی از فنون بلاغت است.

پانویس

  1. لغت نامه دهخدا،ذیل واژه معانی به نقل از آیین سخن تألیف دکتر صفا چ سوم ص 10.