ارکان ایمان
عناصر مهم ايمان
در اين باره كه ايمان دينى بر چه پايه يا پايه‌هايى بنا مى‌شود، متكلّمان شيعه چند نظريّه مطرح ساخته‌اند. برخى بر آن اند كه ايمان تنها يك ركن دارد و آن، همان باور قلبى است. بنابر اين نظرگاه، ايمان، تصديق به قلب است، و اقرار زبان و عمل به اركان در تحقّق آن نقشى ندارند (تمهيد الاصول، 293؛ ضميمه تفسير ابوالفتوح رازى، 11؛ نثر طوبى فى الفاظ القرآن، 42). امّا برخى متكلّمان شيعه ايمان را داراى دو ركن دانسته‌اند: باور قلبى و اقرار زبانى. اينان معتقدند كه ايمان، عبارت از تصديق به قلب و زبان است و تصديق قلبى هر چند لازم است، كافى نيست؛ زيرا خداوند فرموده است: «با اينكه [فرعونيان] در دل يقين داشتند، از روى كبر و ستم، آن را انكار كردند.» (نمل/ 14). اقرار زبانى نيز به تنهايى كافى نيست؛ زيرا خداوند فرموده است: «اعراب گفتند: ايمان آورديم. به آنان بگو: ايمان نياورده‌ايد؛ بلكه بگوييد اسلام آورده‌ايم.» (حجرات/ 14). اين كسان به زبان بر يگانگى خدا و نبوّت و معاد گواهى مى‌دادند؛ ولى خداوند با صراحت، آنان را بى‌ايمان مى‌خواند. پس مى‌توان دريافت كه ايمان بر دو پايه باور و اقرار بنا شده است و هيچ يك به تنهايى كافى نيست (تجريد الاعتقاد، 309؛ دائرة المعارف تشيّع، 2/ 654). در روايتى از امام على (ع) آمده است كه ايمان بر چهار ركن استوار است: صبر و يقين و عدل و جهاد (اصول كافى، 3/ 83). برخى متكلمان نيز پنج ركن براى ايمان برشمرده‌اند: توحيد، عدل، نبوّت، امامت و معاد (دائرة المعارف تشيّع، 2/ 654). برخى ديگر بر آن‌اند كه ايمان افزون بر باور، اقرار و عمل، ركنى ديگر نيز دارد و آن عبارت است از تبليغ و نشر آيين حق و اقامه دليل بر مبانى دين و زدودن شكّ و ترديد از قلب بندگان (تفسير نمونه، 20/ 278). از مجموع آيات، روايات و نيز ديدگاه‌هاى دانشمندان شيعه بر مى‌آيد كه ايمان سه پايه دارد: باور قلبى، اقرار زبانى و عمل به اركان بدنى.
منبع
جمعی از نویسندگان، فرهنگ شیعه، ص 73 و 74
