سید عبدالله جزایری
فقیه، محدّث، منجم و مورخ‌امامی
تولد
سال ولادت او را برخی 1104، برخی1112 و برخی 1114 دانسته‌اند. محمد جزایری با مقایسه نسخه خطی تحفة العالم با نسخه چاپی آن، 1114 را كه در نسخه چاپی آمده، تصحیف شده دانسته و تاریخ دقیق تولد او را 7 شعبان 1112 ذكر كرده است. در تأیید نظر محمد جزایری، می‌توان اضافه كرد كه طبق گزارش شوشتری در تحفة العالم، سید نعمت‌اللّه، نوه خود (عبداللّه) را دیده است كه این گزارش با توجه به درگذشت سید نعمت‌اللّه در 1112 با تولد عبداللّه در 1114 سازگار نیست.
خاندان
جدّاو، سید نعمت‌اللّه جزایری(متوفی ۱۱۱۲)، و پدرش سید نورالدین جزایری(متوفی ۱۱۵۸) بود.
تحصیلات
نورالدین که آثار تیزهوشی را در فرزندش عبداللّه دید، از سه چهار سالگی به تعلیم‌او پرداخت و علوم‌بسیاری، از جمله ادبیات عرب، تفسیر، حدیث‌و فقه، را به او آموخت.گفته‌اند که جزایری تا شانزده سالگی همه علوم شرعی‌و دینی را فراگرفت. عبداللّه پس از فراگیری مراحل نخست علوم دینی در زادگاهش، به اصفهان، فارس، خراسان، آذربایجان‌و برخی ممالک آسیای صغیرسفر کرد و از دانشمندان‌بسیاری بهره برد. او علاوه بر علوم ادبی و شرعی، به فراگیری علومی چون حکمت، ریاضیات، نجوم، هیئت‌و طب‌پرداخت و در آنها مهارت یافت. استادان مهم جزایری، علاوه بر پدرش، عبارت بودند از: سیداحمدبن محمدمهدی شریف خاتون‌آبادی ریاضیدان و عالم هیئت‌محمدرفیع‌الدین گیلانی مشهدی، یعقوب‌بن ابراهیم بختیاری حُوَیزی ، نظرعلی‌بن محمدامین زجاج تُستَری ، میر صدرالدین رضوی قمی و عبداللّه‌بن کرم‌اللّه حویزی .برخی از مشایخ حدیثی جزایری این اشخاص بودند: پدرش که عبداللّه از او اجازه‌ای عام داشت، محمدحسین خاتون‌آبادی ، رضی‌الدین‌بن محمد عاملی مکی و نصراللّه‌بن حسین موسوی حائری.
فعالیت علمی و اجتماعی
سید عبداللّه جزایری پس از درگذشت پدرش در ۱۱۵۸، مناصب شرعی او را در شوشتربرعهده گرفت که از آن جمله افتاو امامت جمعه‌و جماعت‌و نیز تدریس علوم دینی‌بود.
تالیفات
از جزایری کتابها و نوشته‌های متعددی در علوم و فنون مختلف به جای مانده است. شمار مجموع این نوشته‌ها افزون بر سی اثر است که از مهم‌ترین آنها است:(الاجازة الکبیرة) الاجازة الکبیرة، اجازه مفصّلی است که سید عبداللّه در ۱۱۶۸ آن را برای چهار تن از عالمان حویزه، به نامهای محمدبن کرم‌اللّه حویزی، ابراهیم‌بن خواجه عبداللّه حویزی، ابراهیم‌بن عبداللّه حویزی هَمیلی و محمدبن محمد مقیم اصفهانی غروی، نگاشته است. / ( تذکره شوشتر) تذکره شوشتر (یا فی‌تاریخ تستر)، از منابع معتبر به زبان فارسی‌در باره تاریخ‌شهر شوشتر و مشتمل بر یک مقدمه و ۴۸ فصل است. / ( التُحفة السَنِـیـَّة)التُحفة السَنِیَّة، شرح کتاب النُخبة المُحْسِنیه فیض کاشانی، که آن را به درخواست شیخ علی نجّار شوشتری (از شاگردان سید نورالدین جزایری) نوشته است. / ( الذخیرة الابدیة) الذخیرة الابدیة فی جوابات المسائل الاحمدیة، که آن را در پاسخ به چهل پرسش سیداحمدبن مطلب مُشَعشَعی حویزی (حاکم وقت خوزستان)، در ۱۱۵۴، به عربی نوشته است. / (الذُخْرُالرائِع) الذُخْرُالرائِع، شرح کتاب فقهی مفاتیح الشرایع‌فیض کاشانی، که ناتمام مانده و تنها شامل یک جلد است و مقدمه‌ای در باره درایه‌و اصول فقه‌دارد.سیدعبداللّه جزایری در ریاضیات‌و علوم‌و فنون‌وابسته به آن نیز رساله‌هایی نوشته و شرح‌یا ترجمه‌کرده است، از جمله: لُب اللُباب فی شرح صحیفة الاسطرلاب، که شرحی است بر الصحیفة الاسطرلابیة شیخ بهائی‌و آن را به درخواست ابراهیم‌بن عبداللّه حویزی همیلی (شاگرد جزایری و امام جمعه حویزه)نوشته است ./ کاشفة الحال فی معرفة القبلة و الزوال، در باره قبله حویزه، که آن را به درخواست سید علی‌خان‌بن سید مطلب موسوی مشعشعی حویزی (برادر سیداحمد، حاکم وقت خوزستان) نوشته است. /طلسم سلطانی، که ترجمه کتاب غایة الحکیم مجریطی (متوفی ۳۹۵) در هیئت، ستاره‌شناسی‌و طلسمهاست، با اضافاتی از خود وی. این ترجمه به خواست ابوصالح سلطان تُرشیزی، وکیل مالیه خوزستان، در ۱۱۵۷ در یک مقدمه و سه فصل تدوین شده است.جزایری بر برخی کتابهای حدیث، رجال، فقه‌و ریاضی‌حواشی‌زده و رساله‌های متعددی نوشته است، از جمله حاشیه بر مسالک الافهام‌شهید ثانی، نقدالرجال تفرشی، خلاصة الحساب‌شیخ بهائی و تألیف رساله جوائز السلطان والحکام. جزایری شعرنیز می‌سرود و فقیر تخلص‌می‌کرد. دیوان شعرش افزون بر پانصد بیت‌دارد.
- آثار این مولف در کتابخانه دیجیتال اهل البیت موجود می باشد:
منابع
1- دانشنامه جهان اسلام. ج.10،مدخل «عبدالله بن نورالدین جزایری» از لیلی كریمیان و محمدتقی كرمی. (23 مهر 1391)<http://www.encyclopaediaislamica.com/madkhal2.php?sid=4650>
منبع:كتابخانه ديجيتال موسسه تحقیقات و نشر معارف اهل البیت (ع)
