ابن ابی الثلج (محمد بن عبدالله)
ابوبكر يا ابوعبدالله محمد بن عبدالله بن اسماعيل (د 257ق/ 871م). وي در بغداد مى‌زيست، ليكن اصل او از ري بود و به روايتى مدتى نيز در آنجا اقامت داشته است (ابن حبان، 9/135؛ خطيب، تاريخ، 5/426).
ابوبكر از جمع كثيري از مشايخ بغداد همچون حسن بن موسى اشيب، على بن حفض مدائنى، و عبدالرحمان بن غزوان قراد و جز آنان حديث شنيد. مزّي فهرستى از مشايخ وي را آورده است (16/351). ذهبى شبابة (ابن سوار فزاري) را نيز از جملة مشايخ وي ياد كرده است ( سير، 7/358). وي از ياران احمد بن حنبل نيز بوده است، (خطيب، شرف، 85 -86؛ مزي، همانجا). در ميان راويان و شاگردان او نام محدثان بنامى چون بخاري، ترمذي، ابن ابى داوود، ابن ابى حاتم و ابن خزيمه به چشم مى‌خورد (خطيب، تاريخ، 5/426؛ مزي، همانجا). با بررسى مشايخ و شاگردان ابوبكر مى‌توان دريافت كه وي در طبقة يحيى ابن معين (د 233ق)، ابوبكر بن ابى شيبة (د 235ق)، اسحاق بن راهويه (د 238ق) و احمد بن حنبل (د 241ق) بوده و بر معاصران خود تقدم طبقه داشته است. به عنوان نمونه بخاري كه در 194ق/810م متولد شده، در 205ق آغاز به استماع حديث كرده و در 256ق وفات يافته (نك: ذهبى، تذكره، 2/555 -556)، در طبقة بعد از وي قرار داشته است. وي نه تنها از راويان ابوبكر است، بلكه از برخى مشايخ او نيز مانند قراد با واسطه روايت مى‌كند (نك: بخاري، 7/83). ابن حبان (9/135) ابوبكر را در زمرة ثقات آورده و ابن ابى حاتم (3 (2)/294) نيز او را صدوق خوانده است. بخاري در صحيح از وي نقل حديث كرده است (نك: خطيب، تاريخ، 5/426).
اگرچه تأليقى به ابوبكر نسبت داده نشده، اما با توجه به رواج مسندنويسى در ميان رجال هم طبقة او مى‌توان احتمال داد كه وي نيز مسندي گردآورده باشد كه از ميان رفته است.
منابع
