تحلیه
تحلیه آراستن خویش به صفات نیک و محامد و فضایل نفس را گویند و منظور از آراستن و آرایش، تحصیل کمالات و فضائل روحانی و تکمیل قوای نفسانی به ملکات فاضله و محاسن اخلاقی است.[۱] امام خمینی در معنی «تحلیه» می گوید: اتیان به مصلحات و مستصحّات نفسانیه.
محتویات
تحلية در لغت
«تحليه» از ماده «حُلّى» به معناى زيور است؛ به معنای زینت کردن و آراستن.[۲] تحليه يعنى به زيور آراستن[۳]. در فرهنگ فارسی معین "زیور دادن" معنی شده است.
تحلية در اخلاق و عرفان اسلامی
اين كلمه در علم اخلاق به معناى آراستگى به مكارم اخلاق است. تحليه به معنای جذب و آراستن خود به صفات نیکوست؛ تحليه در مقام تولّى است؛ يعنى با فضايل اخلاقی انس و الفت پيدا كردن و در نهايت به آن‌ها متلبّس شدن. تحليه در برابر «تخلیه» است؛ گفتنى است كه تحليه مى تواند همچون تخليه، دفعى و يا تدريجى صورت گيرد.
تحلية نزد علمای اخلاق و عرفا
صاحبنظران سلوک، بر مقام تخلیه و تحلیه تاکید ویژه و بیشتر دارند و حتی گاهی، مجموعه سلوک را در این دو خلاصه کرده اند. و در اولویت سنجی میان این دو، تخلیه، مقدم بر تحلیه است.
ابونصر سراج طوسی
تحلّی یا همان "تحلیه" آن است که سالک، رفتار و گفتار خود را شبیه پاکان و صادقان قرار دهد.[۴]
جنید بغدادی
او در این مقام خود را با لسان وفا و سایر مقامات عرفانی - الهی آرایش می کند یعنی پیراهنی از تقوا و عمامه ای از حرمت و استقامت و ردائی از خشیت و لباسی از فراموشی ما سوا الله بر تن می کند و خداوند او را با عطر هدایت خوشبو می گرداند و در اینجا است که به بساط قرب الهی راه می یابد.[۵][۶]
خواجه نصیر طوسی
تحلیه باطن به فضائل مانند تقویت بدن با عوامل مقوی است.
سید ابوالحسن رفیعی
پس از حصول تخليه و رفع موانع خود را به زيور اخلاق نيك و خويهاى پسنديده كه در نظام اجتماع و فرد تأثير بسزا و عميق دارند آراسته كند و اين خود پاكيزگى باطن و طهارت معنويه است كه تا اين معنى حاصل و متحقق نشود آدمى در باطن آلوده و نجس خواهد بود هرچند كه ظاهر بدن محكوم به پاكى ظاهرى است و اين كار در طب روحى و معالجه نفس مانند خوردن غذا و استعمال دواى مقوّى است كه براى توليد نيرو و قوّت در بدن در طب جسمانى به كار مى‌برند.[۷]
محمتقی بهجت
توبه، تخلیه و تحلیه و آراسته‌شدن به طهارت است، و پاکیزگی و توبه تحلیه است. و تحلیه یک نوع پوشش برای شخص پاکیزه است؛ پس توبه پوششِ بعد از پوشش است.[۸]
حسن حسن زاده آملی
آرایش روح و جان را "تحلیه" می نامند."تحلیه" زینت است، آراستن جان است، باید به فکرآراستن خود بود، هر چند که در حقیقت خداوند سبحان برون آرا و درون پرور است به تعبیر شریف سنایی غزنوی: ای درون پرور برون آرا ***** و ای خرد بخش بیخرد بخشا[۹]
منابع
- مختار امینیان، مبانی اخلاق اسلامی.
