باب الصفا
.jpg)
«باب الصفا» از درهای ضلع جنوبی مسجدالحرام روبه‌روی کوه صفا می‌باشد و به نام‌های دیگری چون باب بنی‌عدی و باب بنی‌مخزوم مشهور است. طبق برخی گزارش‌ها این در محل ورود حضرت ابراهیم و فرزندش اسماعیل برای انجام مراسم حج بوده است. همچنین خروج پیامبر از این در به سوی صفا و همسایگی آن با مسعی، اهمیتی ویژه به این در بخشیده است. در فقه از باب صفا در ضمن احکام حج نام برده شده است. مستحب است حاجى براى رفتن به سعى از باب صفا خارج شود.[۱]
سبب نام‌گذاری
باب الصفا سومین در از سمت شرق در دیوار جنوبی مسجدالحرام بود که به سبب نزدیکی با کوه صفا به این نام شهرت یافت.این ورودی به سبب قرار گرفتن در برابر خانه‌های بنی‌عُدَی بن کعب، از تیره‌های قریش، در دوران جاهلیت به باب بنی‌عُدی شهرت داشت. در پی نبردی که میان بنی‌عدی و بنی‌عبدالشمس روی داد، بنی‌عدی خانه‌های خود را ترک کردند و از آن پس، این ورودی به سبب جای داشتن در برابر خانه‌های بنی‌مخزوم، به باب بنی‌مخزوم مشهور شد. در سفرنامه ناصر خسرو آمده است: مسجد حرام را چهار در است: باب بنی شیبه بر طرف عراقی است و مایل شمال و باب صفا مایل بطرف مغرب.[۲]
تاریخچه باب الصفا
به گزارش برخی منابع، این در محل ورود حضرت ابراهیم و فرزندش اسماعیل برای انجام مراسم حج بوده است.[۳] همچنین گفته‌اند که ایشان همراه امام علی(ع) و حضرت خدیجه(س) برای اقامه نماز، از این در وارد مسجد می‌شدند.[۴]
خروج پیامبر از این در به سوی صفا و همسایگی آن با مسعی، اهمیتی ویژه به این در بخشیده است. به همین روی، بیرون آمدن حاجیان از این در پس از طواف برای انجام سعی، مستحب شمرده شده است.[۵]
باب الصفا تا نیمه سده دوم ق. به شکل یک ورودی بود و در گسترش‌های مسجد، جایگاه آن به موازات مکان پیشین جابه‌جا می‌شد. به سال 167ق. در گسترش دوم دوران مهدی عباسی (حک: 158-169ق.) در پی توسعه مسجد از سمت جنوب، نخستین بار برای آن دری ساختند که بزرگ‌ترین در مسجد با چندین ورودی بود.[۶]
به فرمان مهدی عباسی، درون مسجد و روبه‌روی ورودی میانی، دو ستون برای مشخص شدن مسیر حرکت پیامبر(ص) از مسجد به سوی صفا ساخته شد.[۷]
به سال 825ق. در دوران حکومت سیف‌الدین بَرسبای مملوکی (حک: 825-841ق.) در چوبی جدیدی برای ورودی میانی این باب، به دست امیر مُقبِل قُدَیدی، کارگزار گسترش حرم، ساخته شد.[۸]
به سال 984ق. در حکومت مراد سوم عثمانی (حک: 982-1003ق.) همه پنج ورودی این باب، با دو لنگه در چوبی بازسازی شد.[۹]
پانویس
- ↑ جمعى از پژوهشگران زیر نظر سید محمود هاشمى شاهرودى، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، جلد 2، ص 36. به نقل از الحدائق الناضرة، ج16، ص259.
- ↑ لغت نامه دهخدا، واژه "باب صفا" به نقل از سفرنامه ٔ ناصرخسرو چ برلین ص 5
- ↑ علل الشرایع، ج2، ص586.
- ↑ الفصول المختاره، ص274؛ المناقب، ص56؛ کشف الغمه، ج1، ص82.
- ↑ المهذب، ج1، ص240؛ المختصر النافع، ص95؛ المجموع، ج8، ص49.
- ↑ رحلة ابن جبیر، ص76؛ رحلة ابن بطوطه، ج1، ص376.
- ↑ رحلة ابن جبیر، ص61.
- ↑ شفاء الغرام، ج1، ص303؛ نک: اتحاف الوری، ج3، ص757.
- ↑ تاریخ عمارة المسجد الحرام، ص122؛ تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجد الحرام، ص100-101.
منابع
- دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل "باب الصفا".
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، جمعى از پژوهشگران، ج 2، ص 36.
- علی اکبر دهخدا، لغت نامه دهخدا.
