تسهیل المسالک الی المدارک (کتاب)
 | |
| نویسنده | حبیب الله شریف کاشانی |
| موضوع | قواعد فقه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
|
| |
کتاب «تسهيل المسالك إلی المدارک في رئوس القواعد الفقهية» تألیف ملا حبيب‌الله كاشانى (م، 1340 ق) است که در آن قواعد فقهى را به ترتيب ابواب فقه آورده است.
مؤلف کتاب
حبیب‌الله شریف کاشانی (1340-۱۲۶۲ ق) از علماى بزرگ كاشان در قرن چهاردهم هجرى بود. ملا حبیت الله مدت‌ها در كاشان و تهران به تحقیقات در علوم عقلى و نقلى مشغول بود و در عتبات از محضر فاضل اردكانى و دیگر استادان بزرگ بهره مند شد و خود مجتهدى محقق گردید. میرزا ابوالقاسم کلانتر تهرانی، سید حسین کاشانی، میرزا محمدمهدی کلباسی و میر محمدعلی کاشانی، از دیگر اساتید او هستند.
ملا حبیب الله کاشانی در علوم عقلى و نقلى استاد ماهر بود و سال‌ها در كاشان از مدرسان آن دیار به شمار مى رفت. از جمله شاگردان او می توان به میر سید علی یثربی کاشانی، سید محمد علوی بروجردی و سید محمدحسین رضوی، اشاره نمود.
از ویژگی‌های برجسته آیت الله کاشانی، تنوع تألیفات و فزونی آن‌هاست. وی سیصد جلد کتاب و رساله نوشته، اما تنها حدود دویست جلد آن‌ها شناخته شده است. برخی آثار او در علوم مختلف اسلامی عبارتند از: منتقد المنافع، عقائد الایمان، باب الالقاب، توضیح البیان، درة الجمان، منیة الاصول، تذكرة الشهداء.
انگيزه نگارش
مؤلف در آغاز كتاب مى‌گويد: «إن هذا مختصر وجيز جمعت فيه من رؤوس القواعد و الأصول جملة وافرة من المنثور في عبارات فقهائنا الفحول و المستفاد من كلماتهم بالإشارات و إن كان منها ما هو المنصوص عليه في الآيات أو في الروايات أو المخصص عمومه بالدلالات أو المردود عند أكثر الأعلام أو مجمل الدلالة على المرام و المتكفل لشرح هذه المقاصد و تمييز الرائج من الكاسد كتابنا المسمى بمستقصى القواعد و سمّينا هذا الوجيز بتسهيل المسالك إلى المدارك».
اين كتاب مختصر، شامل قواعد و اصول كلى است كه در عبارات قرآن و يا روايات اهل‌بيت عليهم‌السلام آمده است. برخى تخصيص خورده‌اند و برخى ديگر رد شده‌اند. و براى شرح اين موارد و تعيين مقبول و يا مردود اين قواعد مى‌توان به كتاب ديگرى كه در اين باره به رشته تحرير درآورده‌ام مراجعه شود به نام «مستقصى القواعد». و نام كتاب حاضر كه مختصر است. «تسهيل المسالك إلى المدارك» مى‌باشد.
محتواى كتاب
ملا حبیب الله کاشانی در این كتاب عناوین حدود پانصد قاعده فقهى را ذكر مى كند و هر كدام را به طور اختصار شرح و توضیح مى دهد كه از این میان بعضى جزء شرایط قواعد فقهى و بعضى جزء مسائل فقه محسوب مى شوند. مؤلف فقط به ذكر قاعده و يا تعبيرات ديگر قاعده اكتفا كرده است و استدلال بر رد و يا قبول قاعده را به كتاب ديگر خود به نام «مستقصى القواعد» ارجاع داده است.
كتاب «تسهیل المسالک» در يك مقدمه، 18 كتاب و يك خاتمه در بيان قواعد متفرقه مجموعا در 40 صفحه نگارش شده است. چون ذكر همه قواعدى كه در این كتاب ذكر شده در این مختصر نمى گنجد، به برخى از آن‌ها اشاره مى كنیم:
اصالة الطهارة، كل یابس زكى، كل نجس حرام و لاعكس، كل حلال طاهر و لاعكس، كل ماء بلغ كراً لاینجسه شى ء الاّ ماء البئر، كل شى مطلق حتى یرد فیه امر او نهى، كل شى فیه حلال و حرام فهو لك حلال...، كل مائع ینجس بملاقات النجاسة...، كل ما لاتحله الحیوة من المیتة طاهر الاّ...، كل سؤر طاهر الاّ سؤر الثلاثة، كل حیوان حرام لحمه نجس بوله، كل شى رآه المطر فهو طاهر و... .
منابع
- کتابشناسی تفصیلی مذاهب اسلامی، محمدرضا ضمیری.
- ویکی نور.
